[του Πέτρου Τζεφέρη*] [by Tzeferis Petros]
Πέρασαν ήδη περίπου δέκα χρόνια από τότε που είχα ρισκάρει την πρόβλεψη ότι δεν θα έχουμε σύντομα μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής από γεωθερμία στον τόπο μας (Γεωθερμία, η πιο αδικημένη μορφή ΑΠΕ στην Ελλάδα!). Κι αυτό επειδή η πολιτεία μας ουδέποτε μέχρι σήμερα επέδειξε συνέπεια και αποτελεσματικότητα σε τόσο σοβαρά εγχειρήματα που απαιτούν προετοιμασία σε βάθος χρόνου. Και δυστυχώς επιβεβαιώνομαι μέχρι σήμερα.
Όμως αυτή η αδράνεια δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα. Είναι υπερβολικά μεγάλη «ποινή» αυτή η τόσο μεγάλη απραξία, επειδή κάποτε (πριν 30-40 χρόνια) είχαμε κάποιες «μη επιτυχημένες» δοκιμές (βλ. εδώ και εδώ). Δοκιμές που πέτυχαν για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής, απέτυχαν όμως να πείσουν σε περιβαλλοντικό επίπεδο! Και είναι πολύ μεγάλη η ευθύνη για όλους μας (κυβερνήσεις, τοπικές αυτοδιοικήσεις, υπεύθυνοι φορείς ή εταιρείες όπου έχουν μισθωθεί τα πεδία, κρατικοί αξιωματούχοι κλπ) όταν αφήνουμε ανεκμετάλλευτα τέτοια πεδία παγκοσμίου εμβέλειας, χωρίς ουσιαστική δικαιολογία. Διότι δεν αποτελούν ουσιαστική και ανυπέρβλητη δικαιολογία ούτε οι ελεγχόμενες (σε συντριπτικό βαθμό) περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ούτε οι ελλείψεις του θεσμικού πλαισίου, ούτε οι δυσκολίες χρηματοδότησης και εύρεσης στρατηγικών εταίρων με εμπειρία στον τομέα, ούτε φυσικά η διατήρηση του καθεστώτος ανασφάλειας και «τεχνολογικού ρίσκου», τόσα πολλά χρόνια μετά από τις αποτυχημένες (τουλάχιστον από περιβαλλοντική άποψη) προσπάθειες που έγιναν. Δυστυχώς, ειδικότερα αυτή η τελευταία μοιάζει ως κατ’επίφαση δικαιολογία, ως ένας «από μηχανής Θεός», που ανασύρεται κάθε φορά ως για να ξεσηκώνει τις τοπικές κοινωνίες και να ματαιώνει την όποια προσπάθεια από όπου κι αν προέρχεται!
Η μόνη δικαιολογία που εγώ προσωπικά αντιλαμβάνομαι είναι η ακόλουθη: Ζω καλά και χωρίς την γεωθερμία, είμαι πλούσιος κι ενεργειακά αυτόνομος και δεν έχω ανάγκη την γεωθερμία, δεν θέλω να την δοκιμάσω ούτε με το ελάχιστο ρίσκο, οπότε την αφήνω ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές!
Είναι όμως εθνικά αποδεκτό αυτό, όταν κυρίαρχη εθνική πολιτική μας είναι η αξιοποίηση του πλούσιου δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νησιά μας, προκειμένου να συμβάλουν και αυτά στους ενεργειακούς στόχους της Χώρας ;
Κάποιοι θα πουν ότι τα νησιά μας συμβάλουν ήδη ικανοποιητικά με τον τουρισμό στην αύξηση του εισοδήματος των πολιτών τους αλλά και στο ΑΕΠ. Κάποιοι ότι τα υποψήφια γεωθερμικά νησιά μας (Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Χίος κλπ.) είναι –με την εξαίρεση ίσως της Λέσβου- πολύ μικρότερα από εκείνα των Αζορών σε πληθυσμιακή πυκνότητα ώστε να δικαιολογούν σχετικά μεγάλες γεωθερμικές μονάδες κι ακόμη όχι τόσο απομακρυσμένα ώστε να μην επιδέχονται διασύνδεση (η διασύνδεση των περισσοτέρων Κυκλάδων ήδη έχει ολοκληρωθεί τουλάχιστον σε τεχνικό επίπεδο). Επίσης, κάποιοι τοπικοί άρχοντες θα συνεχίσουν να επικαλούνται μεγεθύνοντας τα περιβαλλοντικά ζητήματα μη θέλοντας να αναλάβουν το ελάχιστο ρίσκο απέναντι στους πολίτες που τους έχουν εμπιστευθεί. Κι ακόμη οι ίδιοι άρχοντες θα συνεχίζουν να απεμπολούν την δική τους εθνική ευθύνη θεωρώντας ότι η πολιτεία είναι αποκλειστικά υπεύθυνη να τους παρέχει ενεργειακή επάρκεια καθ’όλο το έτος ανεξαρτήτως εποχιακών διακυμάνσεων. Γιατί αλήθεια, και με τι ανταλλάγματα, εγώ να αναλάβω το όποιο ρίσκο για να δώσω ρεύμα, όχι στους δημότες μου μόνο, αλλά σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα; Και σε τελευταία ανάλυση μπορεί από την μεριά τους να έχουν κάποιο δίκιο.
Ωστόσο, αν αφήσουμε κατά μέρος την «μεριά» του καθενός, η αλήθεια είναι ότι ο τόπος μας, η ενεργειακή μας ταυτότητα χρειάζεται την γεωθερμία. Και μάλιστα απεγνωσμένα! Ειδικότερα σήμερα που η απεξάρτηση από τους ορυκτούς άνθρακες δείχνει ως μονόδρομη και μη αντιστρεπτή πολιτική της ΕΕ. Οσο διατηρούμε τους τοπικούς θερμικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι λειτουργούν με καύσιμο πετρέλαιο, μαζούτ κλπ., για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά μας, τόσο διαιωνίζουμε ένα απολύτως αντιοικονομικό, επισφαλές και ρυπογόνο σύστημα. Και η γεωθερμία, όπως και οι λοιπές ΑΠΕ, μπορούν υπό προϋποθέσεις να συμβάλλουν τα μέγιστα στο ζήτημα αυτό.
Ο καιρός πλησιάζει για να γίνει τουλάχιστον η αρχή, έστω για μια εφαρμογή που θα είναι μικρής κλίμακος και θα έχει μεγάλη συμβολική αξία αναδεικνύοντας όλα τα θετικά στοιχεία της γεωθερμίας. Εστω στην Κίμωλο, όπου έχει μόνο 800 κατοίκους, έστω στο Γυαλί Νισύρου που δεν έχει καθόλου κατοίκους. Και τότε, ευελπιστούμε, ότι θα πούνε και οι άλλοι: γιατί όχι κι εμείς;
Στην Κίμωλο, για παράδειγμα, λόγω της χαμηλής σχετικά αναμενόμενης θερμοκρασίας (μέση ενθαλπία 150°C σε βάθος 1-1,5km συγκριτικά με την υψηλή ενθαλπία 280-320°C της Ν. Μήλου) και του μικρού μεγέθους της μονάδας (ως 5MWe), τα προβλήματα αλλά και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αναμένονται να είναι ελεγχόμενα. Οι βέλτιστες πρακτικές, όπως και στις Αζόρες, περιλαμβάνουν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής δυαδικού κύκλου, επανεισαγωγή και ψύξη με θαλασσινό νερό ή με αερόψυκτους πύργους ψύξης. Δηλαδή μονάδες στις οποίες τόσο το κύκλωμα του γεωθερμικού ρευστού όσο και εκείνου του οργανικού ρευστού είναι κλειστά και δεν αποβάλλεται τίποτε στο περιβάλλον πέραν υδρατμών από το σύστημα ψύξης. Επιπλέον, η υφιστάμενη νομοθεσία (Κανονισμός Γεωθερμικών εργασιών) υποχρεώνει σε ολική επανεισαγωγή ενώ παράλληλα δεν απαγορεύει την χωροθέτηση των έργων αυτών ακόμη και εντός προστατευόμενων περιοχών εκτός οικισμών και κατοικημένων περιοχών (βλ. Εικ. 3 και 4).
Το Γυαλί Νισύρου, παρότι δεν έχει διεξαχθεί γεωτρητική έρευνα μέχρι σήμερα, ενδεχομένως είναι επίσης μια εξαιρετική περίπτωση, τόσο για γεωστρατηγικούς λόγους αλλά και για την γενικότερη σημειολογία που προαναφέρθηκε. Μιλάμε για μια περιοχή, ελάχιστα μίλια από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, που η εξορυκτική δραστηριότητα (ορυχεία περλίτη στην ανατολική πλευρά και ελαφρόπετρας στη δυτική) συμπληρώνει απρόσκοπτη παρουσία σχεδόν 50 χρόνια στο νησί προσφέροντας τα μέγιστα στην οικονομική του δυναμική (μέσω καταβολής μισθωμάτων) και συμβάλλοντας καθοριστικά στην κοινωνική συνοχή και στη συγκράτηση του πληθυσμού στην ευρύτερη παραμεθόριο περιοχή. Μετά μάλιστα τον Ιούλιο του 2017, και την ψήφιση σχετικού νόμου, το Γυαλί ανήκει πλέον εξ’ ολοκλήρου στον Δήμο Νισύρου διαμορφώνοντας νέα δεδομένα αλλά και δυνατότητες στον τοπικό δήμο. Η γεωθερμία μόνο προστιθέμενη αξία μπορεί να προσφέρει, με την προϋπόθεση φυσικά της ορθής και περιβαλλοντικά ασφαλούς εφαρμογής.
Το ίδιο συμβαίνει και στην περιοχή του νησιωτικού συμπλέγματος της Μήλου-Κιμώλου. Τα νησιά αυτά, με παγιωμένο το στοιχείο της εξόρυξης στον κοινωνικό ιστό τους, χρησιμοποιούνται ως παράδειγμα συνύπαρξης τουρισμού και εξόρυξης. Και δικαίως. Αλλωστε, το ένα τρίτο της συνολικής ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που παράγεται ετησίως στο σύμπλεγμα των νήσων Μήλου και Κιμώλου οφείλεται στην εξορυκτική δραστηριότητα των παγκοσμίου εμβέλειας βιομηχανικών ορυκτών που διαθέτει (περλίτη, μπεντονίτη κλπ). Η γεωθερμία, με την ίδια βασική ως άνω προϋπόθεση, πέραν από τα άμεσα οικονομικά οφέλη για τους δήμους (Ν.3983/2011), μπορεί να προσθέσει στην ενεργειακή ασφάλεια, τη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά και άλλες θερμικές εφαρμογές από την αξιοποίηση της απορριπτόμενης θερμικής ενέργειας, όπως πχ. αγροτικές, αφαλάτωση, τηλεθέρμανση, ιχθυοκαλλιέργειες, λουτροθεραπείες, spa κ.α. εξασφαλίζοντας ενεργειακά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Όλα αυτά θα έχουν θετικότατο αντίκτυπο στη βιώσιμη ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Ακόμη και στον ίδιο τον τουρισμό αν θυμηθούμε τα παραδείγματα στο Blue Lagoon (Ισλανδία), Puna (Χαβάη) και τους γεωθερμικούς σταθμούς της Τοσκάνης (Ιταλία).
Όμως ίσως το κυριότερο, εκείνο που έχει την μεγαλύτερη εθνική σημασία, είναι να γίνει επιτέλους η αρχή για την ηλεκτροπαραγωγή από γεωθερμία. Να πάρει φωτιά η θρυαλλίδα…
*συγγραφέας, διευθυντής ΥΠΕν
Το γεωθερμικό παράδειγμα των Αζορών. Μας ενδιαφέρει; (Ι)
[Αναδημοσίευση από το energypress.gr]