ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΛΑΤΟΜΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟΧΡΗΣΙΜΑ & ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

Να αφαιρεθεί η διάταξη για “συλλεκτικά ορυκτά-απολιθώματα” από τον λατομικό νόμο

Unique Annabergite from Greece, From Km-3 Mine,Lavrion District Mines, Lavrion District Attikí Prefecture Greece, © Jean-Marc Johannet

Είναι γνωστό το ζήτημα που έχει τεθεί στον λατομικό νόμο με την προσθήκη περιοριστικής διάταξης αναφορικά με τα συλλεκτικά ορυκτά και τα απολιθώματα, για τα οποία προβλέπεται η δυνατότητα αποκομιδής  μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και κατόπιν έγκρισης (άρθρο 1 και άρθρο 9). Πρόκειται για ένα ζήτημα αρκετά λεπτό, σύνθετο αλλά και με μεγάλη ανταπόκριση σε ένα ευρύ κοινό που ασχολείται με το αντικείμενο είτε για λόγους ερευνητικούς/εκπαιδευτικούς είτε για λόγους επιδεικτικούς/συλλεκτικούς.

Η επίλυση του ζητήματος είναι επίσης αρκετά σύνθετη διότι απαιτεί συνέργειες (με αρχαιολογικές υπηρεσίες, επιστημονικούς φορείς, πανεπιστήμια κλπ) αλλά και εντεταλμένη υπηρεσία που να  διαθέτει επαρκές κι εξειδικευμένο προσωπικό ενώ αντιθέτως η αντιμετώπισή του στο λατομικό νομοσχέδιο είναι ελλιπής και αποσπασματική.  Οπως προκύπτει και από το έγγραφο του ΣτΠ θα πρέπει πριν την όποια ρύθμιση να γίνει καταγραφή των διαθεσίμων ορυκτών που εντοπίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές, είτε αυτές αφορούν επιφανειακές είτε υπόγειες θέσεις. Με βάση τις ανωτέρω καταγραφές πρέπει να καθορίζεται η μέγιστη ποσότητα που δύναται να εξορυχθεί, χωρίς τον κίνδυνο μεγάλης μείωσης του κοιτάσματος, ανά θέση (φέρουσα ικανότητα).

Ο συνήγορος του πολίτη (ΣτΠ) για τα συλλεκτικά ορυκτά και απολιθώματα

Εντούτοις, η σύνταξη καταλόγου θέσεων με γεωλογική σημασία και ειδικότερα με περιεχόμενα ορυκτά δεν έχει γίνει στον τόπο μας ούτε έχει προβλεφθεί σε νόμο και επιπλέον όλες  οι λοιπές απαιτούμενες προϋποθέσεις σε κάθε περίπτωση  (καθορισμός ποιότητας δηλ. είδους ορυκτού προς αποκομιδή, ποσότητας που δύναται να αποληφθεί, συχνότητας (κάθε πότε), φέρουσας ικανότητας του τόπου, αποκλεισμός αρχαιολογικής αξίας, αποκλεισμός της εμπορικής διάθεσης των δειγμάτων κλπ) είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν αν δεν υπάρχει ειδική εντεταλμένη αλλά και πολυπρόσωπη υπηρεσία προς τούτο.

Επιπλέον το ζήτημα της αστυνόμευσης και των κυρώσεων επί παράνομης  εξόρυξης/απόληψης/αποκομιδής  αποτελεί μια ακόμη αρνητική συνιστώσα που απαιτεί προετοιμασία από μέρους της διοίκησης. Μολαταύτα, ούτε οι κυρώσεις της παράνομης εξόρυξης έτσι όπως καθορίζονται στο λατομικό νόμο, δεν ταιριάζουν στην εν θέματι περίπτωση. Τα δείγματα είναι ολίγιστα σε ποσότητα, δεν αποτελούν ούτε βιομηχανικά ορυκτά ούτε μεταλλευτικά (δεν εμπεριέχουν κανένα χρήσιμο μέταλλο), έχουν μόνο επιστημονική αξία για τους επιστήμονες και αισθητική (και κατ’επέκταση εμπορική) αξία για τους συλλέκτες. 
Τέλος, αλλά ίσως το σημαντικότερο είναι το ζήτημα της ασφάλειας οιουδήποτε παίρνει την έγκριση για αποκομιδή τέτοιων υλικών, ειδικότερα μέσα από παλαιές και αμφιβόλου ασφαλείας υπόγειες στοές,  οι οποίες είτε δεν είναι προσπελάσιμες με ασφάλεια είτε  εγκυμονούν κινδύνους κατακρημνίσεων κλπ. για την ανθρώπινη υγεία και ζωή.

Τα ίδια με τα ανωτέρω ισχύουν, κατά μείζονα λόγο, και για τα απολιθώματα-παλαιοντολογικά κατάλοιπα τα οποία επιπλέον δεν αποτελούν αντικείμενο του λατομικού νόμου αλλά μπήκαν εκ παραδρομής. Η Ελλάδα είναι γνωστή από τον 18ο αιώνα για την αφθονία των απολιθωμάτων της, ενώ σε κάποιες περιοχές, όπως στο Πικέρμι Αττικής, στη Σάμο και στην κοιλάδα του Αξιού υπάρχουν θέσεις που συγκεντρώνουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον από παλαιοντολογικής πλευράς. Τα αρχαιότερα ευρήματα που έχουν εντοπιστεί στη χώρα μας είναι θαλάσσια απολιθώματα στη Ρόδο και την Κω ηλικίας 300 εκατομμυρίων ετών.

Αναλυτικότερα, για την προστασία των παλαιοντολογικών καταλοίπων ισχύουν διατάξεις τριών διαφορετικών νόμων (ο ν.3028/02, ο ν. 1650/86 και ο ν. 5343/1932 για το ΕΚΠΑ), χωρίς να είναι σαφές το πεδίο εφαρμογής τους, με αποτέλεσμα να προκύπτει σύγχυση αρμοδιοτήτων. Οι διατάξεις κάθε ενός από τους νόμους αυτούς προσεγγίζουν τα παλαιοντολογικά ευρήματα και από διαφορετική αξιολογική οπτική. Πιο συγκεκριμένα, ο αρχαιολογικός νόμος ενδιαφέρεται για αυτά εφόσον αποτελούν κομμάτι της ιστορίας ή της προϊστορίας του ανθρώπινου γένους, ο νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος διαβλέπει την αναγκαιότητα προστασίας τους ως ένα σπάνιο και αξιόλογο κομμάτι της φύσης και του τοπίου, ενώ το Πανεπιστήμιο ενδιαφέρεται για αυτά ως υλικό μελέτης και έρευνας που θα προάγει την επιστήμη. Το λατομικό  σχέδιο νόμου, σε αυτή τη σύγχυση προσθέτει ένα επιπλέον “απαγορεύεται” χωρίς περισσότερα στοιχεία, επιτείνοντας την επικάλυψη και την σύγχυση.


Κατόπιν των ανωτέρω και πάντοτε κατά την άποψή μας,  το ζήτημα της προστασίας των συλεκτικών ορυκτών, όπως και των παλαιοντολογικών καταλοίπων, πρέπει να ενταχθεί σε διάταξη σχετική με την προστασία της φύσης και ειδικότερα της γεωκληρονομιάς (φυσικής και ανθρωπογενούς) και όχι σε ένα κατεξοχήν αναπτυξιακό λατομικό νομοσχέδιο. Η  ρύθμιση προστασίας πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και ευθεία, ώστε να μην οδηγούμαστε σε επικαλύψεις αρμοδιοτήτων (όπως παραπάνω) είτε σε ανάγκη για προηγούμενη έκδοση προσδιοριστικής διοικητικής πράξης  Δυστυχώς αν ανατρέξουμε στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο, δεν υφίστανται ειδικές διατάξεις προστασίας περί γεωκληρονομιάς και ακόμη ειδικότερα περί θεσμοθέτησης, ανάδειξης και προστασίας περιοχών με το συγκεκριμένο εν θέματι ειδικό ενδιαφέρον. Η ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία αναφέρεται στο γεωπεριβάλλον περιθωριακά, μέσα στη νομοθεσία που αφορά κυρίως δάση, αρχαιολογικές θέσεις ή μνημεία και έχει μια γενική, καθόλου εξειδικευμένη, διάσταση. Επανειλημμένα από το βήμα αυτό έχει διατυπωθεί η  άποψη ότι οφείλουμε να εστιάσουμε στο ζήτημα της ανάδειξης και προστασίας της γεωκληρονομιάς αναπτύσσοντας Εθνική Πολιτική. Βασικό της μέλημα θα είναι πρώτα η καταγραφή και η σύνταξη καταλόγου των σημαντικών θέσεων Γεωλογικής Κληρονομιάς και εν συνεχεία η προστασία τους με ευθεία διάταξη.

Εθνική Πολιτική διατήρησης γεωλογικής κληρονομιάς;

Επισημαίνεται ότι  ειδικά για τα συλλεκτικά ορυκτά, στο εξωτερικό έχουν θεσμοθετηθεί τα Συλλεκτικά Πάρκα (“collecting sites”) δηλ. μια ενδιαφέρουσα συμπληρωματική δραστηριότητα που όμως δυστυχώς στην ελλάδα θέλουν πολύ δρόμο ακόμα. Στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη, τα λεγόμενα Collecting Sites, όπου το κράτος γνωρίζοντας ότι έχει ενδιαφέρον μια περιοχή, την ορίζει, την περιφράζει, μισθώνει τον χώρο σε εκμεταλλευτή του Συλλεκτικου Πάρκου ο οποίος εν συνεχεία προσλαμβάνει ειδικό προσωπικό,  τυπώνει ενημερωτικά έντυπα, κλπ.,  και  με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα σε μεμονωμένους συλλέκτες ή οικογένειες να πηγαίνουν εκεί, πληρώνουν κάποιο εισιτήριο και ό,τι συλλέγουν είναι δικό τους.Τα παιδιά εξοικειώνονται με τη Φύση, αυξάνεται η παρατηρητικοτητα τους κλπ.

Την αφαίρεση της διάταξης προτείνει και η Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία (Επιτροπή Διατήρησης Γεωλογικής Κληρονομιάς) επισημαίνοντας ότι θα πρέπει πρώτα στην Χώρα μας  να συνταχθεί αναγνωρισμένος Κατάλογος των σημαντικών θέσεων Γεωλογικής Κληρονομιάς (γεωτόπων).

Σχετικά Άρθρα