Έστω και όψιμα, ήρθε και τη χώρα μας η αντίληψη ότι το περιβάλλον είναι ένα πολύτιμο κοινό αγαθό και ότι η προστασία του δεν αποτελεί ευγενές χόμπι αλλά αναγκαιότητα και ηθική υποχρέωση προς τις επόμενες γενεές. Αυτά ως προς τη θεωρία βέβαια. Η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Από την εκτοξευόμενη γόπα του προπορευόμενου εποχούμενου θεριακλή μέχρι τις αναρτημένες στον στύλο της ΔΕΗ σκουπιδοσακκούλες και από την αποπνικτική κάπνα των «νέων» τζακιών τις κρύες χειμωνιάτικες νύχτες μέχρι τα άπειρα κονσερβοκούτια στην παραλία τα καλοκαιρινά απομεσήμερα, η εικόνα διαψεύδει την περί βιωσιμότητας θεωρία.
Ευτυχώς, σε ένα τουλάχιστον πράγμα συμφωνούμε όλοι. Κάθε μορφή ανθρώπινης δραστηριότητας επιβαρύνει το περιβάλλον. Κάθε παιδί που θα γεννηθεί το 2017, θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με 5 τόνους αερίων του θερμοκηπίου το χρόνο αν γεννηθεί στην Γαλλία ή με 20 τόνους, αν γεννηθεί στην Αυστραλία. Κάθε τουρίστας που θα έρθει στην χώρα μας, θα μας αφήσει φεύγοντας 4 κιλά περιττώματα, 24 κιλά σκουπίδια και 180 κιλά αέρια του θερμοκηπίου. Προ πενταετίας οι Ελβετοί μέτρησαν ότι κάθε μια από τις συμπαθέστατες (και νοστιμότατες) αγελάδες τους, συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου 4-5 φορές περισσότερο από ένα σύγχρονο αυτοκίνητο, λόγω των αερίων που εκλύει κατά την πέψη. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει κανένα οικολογικό κίνημα κατά των γεννήσεων παιδιών, του τουρισμού (με μικρές εξαιρέσεις) και των αγελάδων.
Την τελευταία δεκαετία βιώσαμε και στην χώρα μας μια μορφή έντονου οικολογικού (με ή χωρίς εισαγωγικά) ακτιβισμού, εστιασμένου σε πολύ συγκεκριμένους χώρους και δραστηριότητες. Για να μην πάμε στα καθ’ ημάς και το κοινωνικό –πολιτικό – ποδόσφαιρο- οικολογικό show της Χαλκιδικής, ας μείνουμε στο γεγονός ότι ο Νομός Αττικής δεν έχει ακόμα καταφέρει να αποκτήσει τον ΧΥΤΑ που θα καλύπτει τις πληθυσμιακές του ανάγκες. Θυμόμαστε όλοι τις μάχες για να μην χωροθετηθεί η απόθεση τόνων ρυπαντών σε οποιαδήποτε περιοχή εντός Νομού, λες και αυτοί οι ρυπαντές είχαν πέσει από τον ουρανό.
Ένα στοιχείο που επηρεάζει δραματικά την αναλογία κόστους / οφέλους είναι η απόσταση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης από το οπτικό και κοινωνικό-οικονομικό μας πεδίο. Ένα εργοστάσιο πετροχημικών κοντά στο εξοχικό μου έχει πολύ αρνητικότερη σχέση κόστους / οφέλους (για το περιβάλλον πάντα) από ότι ένα ανάλογο εργοστάσιο στη Τουρκία, ακόμα και αν το δεύτερο λειτουργεί με πολύ χειρότερους περιβαλλοντικούς κανόνες. Το πρώτο το πολεμάμε με πάθος, του δεύτερου τα προϊόντα τα καταναλώνουμε χωρίς καμία αναστολή.
Το πρόβλημα για τη χώρα μας δεν θα είχε ανακύψει, αν δεν είχαν τελειώσει τα λεφτά. Ξαφνικά (!), όλοι μας ανακαλύψαμε ότι πρέπει να έρθει η ανάπτυξη. Για να έρθει δε αυτή η άτιμη, πρέπει να γίνουν επενδύσεις (!!). Για να γίνουν δε επενδύσεις, θα πρέπει κάποιος ο οποίος έχει (αληθινά και δικά του) χρήματα, να έρθει στην Ελλάδα και να ασχοληθεί με κάποια δραστηριότητα. Η δραστηριότητα αυτή θα πρέπει να είναι, είτε ως είδος είτε ως ποσότητα, επιπλέον των μέχρι σήμερα δραστηριοτήτων που ήδη συμβαίνουν στη χώρα μας. Διαφορετικά δεν υπάρχει πρόσθετο ΑΕΠ, άρα ανάπτυξη. Εδώ το πράγμα μπερδεύεται.
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η οποιαδήποτε επένδυση και άρα αύξηση δραστηριότητας, θα επιφέρει περιβαλλοντική επιβάρυνση. Ακόμα και αν βρεθεί ο τρελός που θα κατασκευάσει ένα κτίριο γραφείων και θα μισθοδοτεί 10.000 άτομα χωρίς την απαίτηση να παράγουν το οτιδήποτε, η μετακίνηση αυτών των ατόμων δυο φορές την ημέρα προς και από το γραφείο τους θα επιβαρύνει σημαντικότατα την ατμοσφαιρική ρύπανση της περιοχής. Με απλά λόγια, ανάπτυξη χωρίς επιβάρυνση του περιβάλλοντος δεν υφίσταται. Το ερώτημα είναι, πόση ανάπτυξη με πόση επιβάρυνση.
Η Ελλάδα διαθέτει διάφορους τομείς με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για να προσκαλέσει επενδύσεις. Ένας από αυτούς είναι και οι φυσικοί της πόροι. Μια κατηγορία φυσικών πόρων με οικονομικό ενδιαφέρον είναι και τα ορυκτά. Θα απογοητεύσω βέβαια τους ομοϊδεάτες του Αρτέμη Σώρρα, που μιλάνε για ορυκτά αξίας τρισεκατομμυρίων Ευρώ, αλλά σίγουρα η προστιθέμενη αξία του Ελληνικού ορυκτού πλούτου σε ένα ορίζοντα 20-30 ετών μπορεί να προσφέρει αρκετά δισεκατομμύρια Ευρώ στην οικονομία. Το μόνο (μικρό!) πρόβλημα, είναι ότι για να έρθουν τα πολυπόθητα Ευρώ θα πρέπει τα αντίστοιχα ορυκτά να βγουν από την Ελληνική γη (!), να εξορυχθούν με άλλα λόγια, να υποστούν την ελάχιστη απαιτούμενη επεξεργασία που θα τα κάνει εμπορεύσιμα και να αποσταλούν στους χρήστες τους. Δυο εξίσου «ασήμαντες» λεπτομέρειες είναι, αφ’ ενός ότι μιλάμε για προϊόντα με χαμηλή ανά μονάδα βάρους αξία, άρα για να έρθει σοβαρό χρήμα στη χώρα πρέπει να εξορυχθούν και να εξαχθούν εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι και, αφ’ ετέρου, ότι για να αυξήσουμε την εγχώρια προστιθέμενη αξία πρέπει να προχωρήσουμε όσο περισσότερο γίνεται στην μεταποίηση τους επί Ελληνικού εδάφους. Άρα, η οποιαδήποτε σοβαρή αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου προϋποθέτει μεγάλης κλίμακας εξορυκτικές δραστηριότητες, μεγάλες μονάδες επι τόπου επεξεργασίας και μεγάλες υποδομές μεταφοράς.
Η Ελλάδα ως χώρα της ΕΕ έχει την τύχη (κατ’ άλλους την ατυχία) να έχει εν ισχύ την αυστηρότερη Νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος. Τα μέσα επίβλεψης της εφαρμογής της Νομοθεσίας αυτής είναι σήμερα αποτελεσματικότερα από ποτέ. Οι διαθέσιμες τεχνολογίες είναι άκρως αποτελεσματικές και επαρκέστατα δοκιμασμένες, ώστε να εγγυώνται ότι οι στόχοι της Νομοθεσίας θα επιτυγχάνονται. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να πάρουμε από ένα βουνό 100’000 τόνους ορυκτό και να μην το καταλάβει κανείς. Σημαίνει όμως ότι μπορούμε να τους πάρουμε με την ελάχιστη δυνατή όχληση και να αποκαταστήσουμε την εικόνα στο ίδιο, ή και πολλές φορές καλύτερο επίπεδο από ότι ήταν πριν.
Μένει να αποφασίσουμε σαν κοινωνία αν μας ενδιαφέρει η αξιοποίηση αυτού του πλούτου και με ποιους όρους. Αρκεί να γίνει ανταλλαγή επιχειρημάτων και όχι συνθημάτων γηπέδων.
[Γιατζιτζόγλου Κωνσταντίνος, Διευθύνων Σύμβουλος, ΓΕΩΕΛΛΑΣ ΑΜΜΑΕ]