Η μεταλλεία και μεταλλουργία του χαλκού ήταν ενεργή στον τόπο μας από τα αρχαία χρόνια, ειδικότερα στο χώρο του Αιγαίου.
Πέτρου Τζεφέρη, “Η αρχαία μεταλλουργία χαλκού στη Σέριφο!”
Η Μεταλλουργία του Χαλκού στο Αιγαίο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού
Prehistoric copper smelting in a pit!
Εντούτοις, κοιτάσματα χαλκού υπήρχαν και υπάρχουν και στην ηπειρωτική ελλάδα, με αποκορύφωμα το μεγάλο κοίτασμα πορφυρικού τύπου (χρυσού-χαλκού) στις Σκουριές Χαλκιδικής. Δυστυχώς, η Χώρα μας παρ’όλα αυτά δεν είναι παραγωγός χαλκού από ίδια κοιτάσματα:
Οπως παρουσιάζεται στην ενδιαφέρουσα εργασία του κ. Κων/νου Μπαλωμένου, στην περιοχή Λιμογάρδιου Λαμίας (σημ. Ναρθάκι), υπάρχουν υπόγειες μεταλλευτικές στοές αλλά και χαλκομιγείς εκβολάδες που αποδεικνύουν τη λειτουργία και εκμετάλλευση αρχαίου μεταλλείου.Το μετάλλευμα του χαλκού, βρισκόταν σε μορφή φλεβών, μέσα σε οφειτικά πετρώματα. Εκτιμήθηκε δε ότι περιείχε χαλκό σε σημαντική περιεκτικότητα μεγαλύτερη του 3 %. Από τη μεταλλουργία του χαλκού έπαιρναν το καθαρό μέταλλο, το χαλκό, για την κατασκευή εργαλείων όπλων, χρηστικών αγγείων, κοσμημάτων κλπ. Η ύπαρξη των εκβολάδων, αποδεικνύει ότι εκεί γινόταν καμίνευση, για να παραχθεί τελικά χαλκός.
Κάνοντας ένα μεγάλο χρονικό άλμα, από τα αρχαία χρόνια ερχόμαστε στην απελευθερωμένη από τους Τούρκους Ελλάδα. Από την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας το τσιφλίκι Λιμογάρδι ανήκε στον Τεφίκ μπέη, γιο του Χαλήλ μπέη, που ήταν βοεβόδας (διοικητής) στο Ζητούνι. Φεύγοντας οι Τούρκοι πούλησαν τα τσιφλίκια τους. Το τσιφλίκι Λιμογάρδι αγόρασαν ο Ζήσ. Τσέλιγκας και – πιθανά – ο Δήμος Λιούλιας.
Το 1856, από χωρικούς του Λιμογαρδίου ανακαλύφθηκε τυχαία μια οπή, στην οποία εισήλθαν και βρέθηκαν σε υπόγειο χώρο, που είχε διάφορες διευθύνσεις. Δεν τόλμησαν να προχωρήσουν πολύ, αλλά βρήκαν μέσα σκουριές από χαλκό και άλλα, ώστε να συμπεράνουν ότι ήταν μεταλλείο χαλκού. Το σχετικό δημοσίευμα της (τότε) εφημερίδας πρότεινε στην κυβέρνηση να γίνει αρχαιολογική έρευνα από ειδήμονες σε όλο το μήκος της μεσημβρινής πλευράς της Όθρυος.
Με Βασιλικό Διάταγμα της 31ης Μαΐου 1868 παραχωρήθηκε στον Επαμεινώνδα Δημολούλια, γιο και εκ διαθήκης κληρονόμο του πατέρα του Δήμου Λούλια, ιδιοκτήτη του χωριού Λιμογάρδιου Λαμίας (σημ. Ναρθάκι) το μεταλλείο χαλκού που προϋπήρχε στην περιοχή εκτάσεως 5.600 περίπου στρεμμάτων. Με το ίδιο Β.Δ. και απόφαση της κυβερνήσεως, έγινε παραχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης χαλκού στην περιφέρεια του χωριού Λιμογάρδι στην ίδια έκταση.
Οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα οδήγησαν πολλούς σε μεταλλευτικές δραστηριότητες, με πρώτη κίνηση την εξασφάλιση της άδειας από την κυβέρνηση για κατοχύρωση του δικαιώματος εκμετάλλευσης. Πράγματι, στην ευρύτερη περιοχή, το 1872 παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης χαλκού και χρωμίου σε έκταση 8,66 στρεμ. στην περιφέρεια του χωριού Αρχάνι. Το ίδιο έτος (1872) παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης χαλκού σε 13,7 στρέμ. της περιφέρειας του χωριού Στύρφακα του δήμου Παραχελωιτών. Στο ίδιο έτος το δικαίωμα μεταβιβάστηκε στην εταιρεία “Αχιλλεύς”. Επίσης, το 1872 παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης χαλκού σε έκταση 6 στρεμ. στην περιφέρεια του χωριού Μπαξαή, ενώ το 1876 παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης χαλκού σε 10 στρέμ. της περιφέρειας του χωριού Τσοπανλάτα (Λυγαριά).
Σήμερα στην περιοχή Λιμογαρδίου υπάρχουν οι “εξοφλημένες” στοές ως αδιάψευστοι μάρτυρες της προηγηθείσας εκμετάλλευσης. Κατά μήκος του ρέματος μεταξύ των θέσεων Παλιοφτελιά και Περδικόραχη έχουν παρατηρηθεί 8 στοές. Οι στοές είναι κοντά στο ρέμα και από τις δυο όχθες του και παρουσιάζουν σχεδόν όλες άριστη λάξευση των τοιχωμάτων.Σ’ ένα τμήμα του ρέματος παρατηρήθηκε αρχαίο τοιχίο με ογκόλιθους, το οποίο πρέπει να συνδέεται με την εξορυκτική δραστηριότητα των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Το τοιχίο είναι πιθανό να σχημάτιζε αυλάκι για το πλύσιμο των ορυκτών (πιθανή εκτίμηση).Το ενδιαφέρον των επενδυτών για μεταλλεία χαλκού (αλλά και ταυτόχρονα άλλων μετάλλων) στην περιοχή παρέμεινε ενεργό και στον 20ο αιώνα. Έτσι το 1901, από την κυβέρνηση παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης για χαλκό και άλλα μεταλλεύματα (ψευδαργύρου, αργυρούχου μολύβδου, μαγγανίτου) σε έκτασης 11 στρεμ. στην περιφέρεια του χωριού Γαρδίκι (Πελασγία) του δήμου Κρεμαστής Λαρίσης. Επίσης το 1906, παραχωρήθηκε το δικαίωμα εκμετάλλευσης για χαλκό και άλλα μεταλλεύματα (ψευδαργύρου, αργυρούχου μολύβδου, μαγγανίτου) σε έκτασης 20,5 στρεμ. στην περιφέρεια του χωριού Σπαρτιά.
[Επιμέλεια: Πέτρου Τζεφέρη]