Των Εμμανουήλ και Νικολάου Απέργη*, αναδημοσίευση από το capital.gr
Το οικονομικό θαύμα της Κίνας έχει σήμερα την υπογραφή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Οι ρυθμοί ανάπτυξης που εμφανίζει σήμερα οφείλονται πρωτίστως χάρις στην υιοθέτηση μιας διαφορετικής εμπορικής εικόνας. Άνοιξε την είσοδο της Κίνας σε ξένες επενδύσεις και την αγορά της σε ξένα σχήματα. Σε μια δήλωσή του το 1992, στην τελευταία του περιοδεία πριν παραιτηθεί από την πολιτική σκηνή, του ξέφυγε μια δήλωση που έμελλε να αλλάξει τη βιομηχανική ανάπτυξη σήμερα και τις τύχες του κόσμου.
“Εάν η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, εμείς έχουμε τις σπάνιες γαίες” και συνέχισε σκιαγραφώντας την στρατηγική της Κίνας. Μια στρατηγική που ο ίδιος εν ενεργεία χάραξε προκειμένου μετά το θάνατό του η Κίνα να κατακτήσει τον κόσμο λέγοντας πως “είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας και πρέπει να τις χειριστούμε κατάλληλα αξιοποιώντας τες προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης”.
Οι 17 σπάνιες γαίες που θυμίζουν λίγο πολύ τον περιοδικό πίνακα στα μαθητικά χρόνια του γυμνασίου είναι το Ύτριο, το Λανθάνιο, το Δημήτριο, το Πρασεοδύμιο, το Νεοδύμιο, το Ευρώπιο, το Τέρβιο, το Δυσπρόσιο, το Προμήθειο, το Σαμάριο, το Γαδολίνιο, το Όλμιο, το Έρβιο, το Θούλιο, το Λουτέτσιο, το Σκάνδιο και το Υτέρβιο. Αν γνωρίζαμε τι δυνατότητες αυτά τα υλικά ανοίγουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής τότε, ίσως, δείχναμε μεγαλύτερη προσοχή.
Στην έρευνά μας που δημοσιεύθηκε σε κορυφαίο επιστημονικό για θέματα που άπτονται της ενέργειας “Energy Economics” φέροντας τίτλο “The role of rare earth prices in renewable energy consumption: The actual driver for a renewable energy world” βρήκαμε πως οι σπάνιες γαίες έχουν μια θετική επίδραση στην κατανάλωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως μια ταυτόχρονη ανάπτυξη των σπάνιων γαιών στην Ελλάδα που έχουν ανάγκη για υψηλή κατανάλωση ενέργειας θα προσελκύσουν ξένους επενδυτές να επενδύσουν στον τομέα της ενέργειας, καθώς οι προσδοκίες ανάπτυξης του κλάδου θα εκτοξευθούν. Οι επενδύσεις σε ενέργεια μπορεί να αφορούν τόσο τις μονάδες λιγνίτη, την περαιτέρω ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών αλλά και πυρηνικής ενέργειας με απόδοση ισοδύναμη του λιγνίτη (καθώς τα κοιτάσματα συνεχίζουν να εξαντλούνται).
Η σημασία της υπόθεσης εργασίας της έρευνάς μας αυξάνεται καθώς ο παραπάνω σύνδεσμος μεταξύ σπάνιων γαιών και ενεργειακής κατανάλωσης είναι έμμεσος της ανάπτυξης, καθώς η αύξηση ενεργειακής κατανάλωσης (κυρίως από ανανεούμενες πηγές) έχει αποδειχθεί από εκτεταμένη έρευνα του συναδέρφου μου ότι οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται έρευνά μας για την ύπαρξη μιας άμεσης σχέσης σπάνιων γαιών και ανάπτυξης, αλλά και δημιουργίας πληθωριστικής φούσκας. Στο εν λόγω άρθρο, οι σπάνιες γαίες είναι τα υλικά που χρειάζονται για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ένα κόστος που συνεχώς αυξάνεται λόγω προσδοκιών μετά τη Διακήρυξη του Παρισιού στις 4 Νοεμβρίου του 2016 για ένα “πράσινο μέλλον” με λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Και όχι μόνο. Έχουμε ανακαλύψει πως οι σπάνιες γαίες είναι τα υλικά που χρειάζεται μία βιομηχανική μονάδα για να κατασκευάσει τεχνολογίες αιχμής. Μερικές από αυτές αφορούν την προχωρημένη επεξεργασία του νερού, τον έλεγχο εκπομπών, τα νιτρίδια αργιλίου, τους συμπυκνωτές, τους αισθητήρες οξυγόνου, τα νετρίδια πυριτίου, τα συνθετικά πετράδια, τις θερμικές επικαλύψεις, τα νιτρίδια ζιρκονίου, τις τεχνολογίες αεροδιαστημικής, τα παγκόσμια συστήματα εντοπισμού θέσης, τα συστήματα καθοδήγησης και ελέγχου, τους σκληρούς δίσκους, τα iPads, τη ραδιογραφία νετρονίων, τον εξοπλισμό νυχτερινής όρασης, τα smartphones, τους υπεραγωγούς υψηλής θερμοκρασίας, τα κράματα αποθήκευσης υδρογόνου, την πυρηνική ενέργεια, τα κύτταρα καυσίμου στερεού οξειδίου, τις ανεμογεννήτριες, τις χρωστικές ουσίες, τη διαδικασία αποχρωματισμού, τις οθόνες προβολής, το στίλβωμα, τους μαγνητοοπτικούς δίσκους, τους μαγνητοστροφικούς μορφοτροπείς, τους μόνιμους μαγνήτες, τα φάρμακα, τους σπινθηριστές για ακτίνες Χ, τα υβριδικά οχήματα, τα υπερκράματα, τους λαμπτήρες φθορίου, τους διόδους εκπομπής φωτός, τους λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων, τις οπτικές ίνες, το στερεό λέιζερ YAG, τις οθόνες εντατικοποίησης ακτινών Χ, κ.α.
Γίνεται αντιληπτό για τον αριθμό των θέσεων εργασίας που ανοίγονται αν η παραγωγή ανοιχθεί σε ξένες κοινοπραξίες για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και παραγωγής εντός της χώρας, μια παρόμοια στρατηγική που ακολουθεί η Κίνα. Η ανάπτυξη έχει εξαιρετικές προοπτικές λαμβάνοντας υπόψη το εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό της χώρας που είναι έτοιμο να συμβάλει και να συμβαδίσει έγκαιρα στην οποιαδήποτε εισροή τεχνολογίας, αποφεύγοντας με το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο την εξαγωγή χύδην φορτίου σπάνιων γαιών, ενώ ταυτόχρονα μειώνοντας το όποιο κόστος εγκατάστασης μιας ξένης επένδυσης στη χώρα.
Για την επίτευξη αυτού του σκοπού χρειάζεται συνεργασία του ΙΓΜΕ που διαθέτει σημαντικά ερευνητικά πορίσματα από τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προγράμματος EURARE. Το ΙΓΜΕ με ακριβή γεωεντοπισμό των σπάνιων γαιών από γεωλόγους και γεωγράφους μπορεί να συμβάλλει στην επακριβή χωροθέτηση της βιομηχανίας και των εξορυκτικών μεταλλείων σε συνεργασία με το κτηματολόγιο. Είναι απαραίτητη η συνεργασία του βιομηχανικού κόσμου για την ανάληψη του πολύτιμου ρίσκου, των οικονομολόγων για την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας και την αποφυγή του σκοπέλου η παραγωγή να φύγει στο εξωτερικό ή τα κανάλια να κλείσουν με τη δημιουργία μονοπωλίων. Επίσης, των μηχανικών γεωλόγων πολυτεχνικών σχολών για την ανάπτυξη τεχνολογίας εξόρυξης, του τραπεζικού τομέα για τη χορήγηση δανείων ακόμη και ρίσκου υπέρ των επενδυτών του κλάδου και των ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων για την εξίσου επένδυση στο μετοχικό κεφάλαιο των εν λόγω εταιρειών. Ακόμη, του πολιτικού κόσμου με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας, της φορολογίας και την διευκόλυνση επενδυτικών καναλιών από την ευρωπαϊκή ένωση για τη χρηματοδότηση των εταιρειών καινοτομίας σπάνιων γαιών. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα να αναπτυχθεί και το ανθρώπινο δυναμικό που έχει μείνει αρκετά πίσω στη χώρα μας, χωρίς να είναι ποτέ αργά η αξιοποίηση μιας ευέλικτης μορφής οργάνωσης ανθρωπίνου δυναμικού για την προσέλκυση ταλέντων με τεχνογνωσία από το εξωτερικό και δη της “εικόνας επαγγελματικού κύρους”.
Κλείνοντας, ο όγκος των μετάλλων που πιθανώς να είναι ικανός να αξιοποιηθεί επιβάλλει διαφορετικές μορφές οργάνωσης από αυτές που έχουν αξιοποιηθεί από καθαρούς εξαγωγείς σπάνιων γαιών όπως η Κίνα, η Αυστραλία και η Ινδία. Οι σπάνιες γαίες θα δυσκολευτούν να προσελκύσουν ξένους επενδυτές εξόρυξης και παραγωγής στη Ελλάδα κινδυνεύοντας να έρθουν μονάχα για εξόρυξη και εξαγωγή χύδην φορτίου. Το αποτέλεσμα θα ήταν να ζημιωθεί η χώρα χάνοντας έτσι την εγχώρια πολύτιμη προστιθέμενη αξία και οποιαδήποτε εξαγωγική δραστηριότητα τεχνολογίας αιχμής. Αναγκαία συνθήκη είναι η ύπαρξη φτηνού νερού με αποκρατικοποίηση δικτύου σε στρατηγικούς επενδυτές και ιδιωτικοποίηση ταμιευτήρων (με κατάλληλη διαχείριση και επεξεργασία αποβλήτων) ακόμη και εισαγωγή νερού από το εξωτερικό. Ταυτόχρονα, αναγκαία συνθήκη κρίνεται η φτηνή ενέργεια με ιδιωτικοποίηση λιγνητικών, υδροηλεκτρικών και φωτοβολταϊκών μονάδων, παραχώρηση του δικτύου σε στρατηγικό επενδυτή για τη διασύνδεση της χώρας, ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας και επίσπευση της μετατροπής του ΛΑΓΗΕ σε χρηματιστήριο ενέργειας και φυσικού αερίου προκειμένου να διευρυνθεί ο ανταγωνισμός και φτηνό ρεύμα να εισάγεται από το εξωτερικό.
* Ο κ. Εμμανουήλ Απέργης είναι Διδακτορικός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Kent,
** Ο Δρ. Νικόλαος Απέργης είναι Kαθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς