Ένα από τα πλέον φημισμένα πετρώματα της Ύστερης Αρχαιότητας (1ος αι. π.Χ. – 6ος αι. μ.Χ.) υπήρξε ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος, το γνωστό Verde antico, που “έντυσε” την Αγια Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη, τον Άγιο Μάρκο στην Βενετία, τον Όσιο Λουκά στη Φωκίδα, τον Άγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη, το Οκτάγωνο στο παλάτι του Γαλέριου στη Θεσσαλονίκη, το Tivoli του Αδριανού στη Ρώμη, και πολλά άλλα μνημεία σε όλο τον κόσμο.
Ο πράσινος θεσσαλικός λίθος, εξορυσσόταν στην Θεσσαλική γη, 12 χλμ. νοτιοανατολικά της Λάρισας, στο Δήμο Νέσσωνος (Συκούριο) και ενδοχομένως και αλλού στην ευρύτερη περιοχή. Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά λατομεία με τα ίχνη λάξευσης και λατόμησης που διατηρούνται μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικούς μάρτυρες για την τεχνολογία της εξόρυξης κατά την αρχαιότητα.
Η εξόρυξη του πετρώματος αυτού ήταν διαχρονική. Άρχισε τον 1ο αι. π.Χ. και συνεχίστηκε ως τις μέρες μας, τη δεκαετία του 1980, με μικρές μόνο διακοπές. Από τη Ρωμαϊκή εποχή και ιδιαίτερα κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά και στην Αναγέννηση και στα Οθωμανικά χρόνια, το πέτρωμα αυτό ήταν περιζήτητο για την ποιότητα και τη μοναδικότητά του, χαρακτηριστικά που το έκαναν πανάκριβο.
Αν και καθαρά ελληνικό θεσσαλικό πέτρωμα, εντούτοις, η εκμετάλλευσή του από Ιταλούς εμπόρους ουσιαστικά άλλαξε και την ταυτότητά του, καθώς στα πρώτα χρόνια της Αναγέννησης ονομάστηκε «Verde Αntico» που σημαίνει «αρχαίο πράσινο» και διακινήθηκε στην αγορά της εποχής εκείνης ως ιταλικό μάρμαρο, γεγονός που οφείλεται στους Ιταλούς οι οποίοι έκαναν την εμπορία και τη διακίνησή του σε όλο τον κόσμο με αποτέλεσμα να αποκτήσει «ιταλική ταυτότητα»!
Ο κ. Βασίλης Μέλφος, επ. καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, έχει ασχοληθεί -έχει αγωνιστεί ειναι η σωστότερη διατύπωση-εδώ και χρόνια (από το 1999) για να αναδείξει την σπουδαιότητα των αρχαίων λατομείων της Χασάμπαλης, ως πηγής προέλευσης των πρώτων υλών για τα ανωτέρω μαρμάρινα αντικείμενα και αρχιτεκτονικά μέλη μνημείων της αρχαιότητας. Με δημοσιεύσεις (Oxford Journal of Archaeology), με συγγραφή βιβλίου (“Ο Πράσινος θεσσαλικός λίθος και τα λατομεία της Χασάμπαλης“), με διαλέξεις, με μαθήματα σε διεθνή μεταπτυχιακά, με πρόσκληση καθηγητών από ξένες χώρες, με ξενάγηση ομάδων φοιτητών και πολιτών στην υπόψιν τοποθεσία.
Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να εντοπιστεί ακόμη και τη θέση του αρχαίου λατομείου, καθώς η περιοχή όπου βρίσκεται θυμίζει σήμερα έναν απέραντο σκουπιδότοπο. Αυτοί που επισκέπτονται την περιοχή πάνε μόνο για να ρίξουν σκουπίδια και μπάζα ή για να ανάψουν ένα κερί στο εξωκλήσι της Αναλήψεως που βρίσκεται εκεί !!!
Κι αυτό γιατί ελάχιστοι γνωρίζουν σε βάθος το ζήτημα. Οι φυσικές “κοιλότητες” από όπου εξορύχθηκαν οι πρώτες ύλες, από τις οποίες κατασκευάστηκαν μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, εκτίθενται στην πλαγιά της Χασάμπαλης, χωρίς μέχρι σήμερα να τους έχει δοθεί η ανάλογη σημασία για την αναγνώριση της πολιτιστικής τους αξίας.
Γενικότερα, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάτι από την Ελληνική Πολιτεία (σε κεντρικό ή αποκεντρωμένο επίπεδο) αλλά ούτε και από την παγκόσμια κοινότητα (UNESCO) για έναν τόσο σημαντικό χώρο που από την πέτρα του κατασκευάστηκαν τόσα και τόσα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς!
[Επιμέλεια: Πέτρος Τζεφέρης, Φωτ. Βασ. Μέλφος]