ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ & ΤΕΧΝΗ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος και τα λατομεία της Χασάμπαλης (Ι)

Επεξεργασμένα μέρη του Θεσσαλικού Λίθου κοσμούν την Cappella Sistina στη Ρώμη, το ναό Santa Maria di Popolo επίσης στη Ρώμη, τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, στο Πάνθεον, δημόσια κτίρια της Βενετίας, το Grecian Hall του Pavlosk Palace στην Αγία Πετρούπολη, στο ναό Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη κ.ά., ενώ απεικονίζεται ακόμη και σε έργα του Μιχαήλ Άγγελου, του Ραφαήλ και άλλων αναγεννησιακών ζωγράφων.

Ένα από τα πλέον  φημισμένα πετρώματα της Ύστερης Αρχαιότητας (1ος αι. π.Χ. – 6ος αι. μ.Χ.) υπήρξε ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος, το γνωστό Verde antico, που “έντυσε” την Αγια Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη, τον Άγιο Μάρκο στην Βενετία, τον Όσιο Λουκά στη Φωκίδα, τον Άγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη, το Οκτάγωνο στο παλάτι του Γαλέριου στη Θεσσαλονίκη, το Tivoli του Αδριανού στη Ρώμη, και  πολλά άλλα μνημεία σε όλο τον κόσμο.

Ο πράσινος θεσσαλικός λίθος εξορυσσόταν από την περιοχή της Χασάμπαλης, 12 χλμ. νοτιοανατολικά της Λάρισας, στο Δήμο Νέσσωνος (Συκούριο).

Ο πράσινος θεσσαλικός λίθος,  εξορυσσόταν στην Θεσσαλική γη, 12 χλμ. νοτιοανατολικά της Λάρισας, στο Δήμο Νέσσωνος (Συκούριο) και ενδοχομένως και αλλού στην ευρύτερη περιοχή. Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά λατομεία με τα ίχνη λάξευσης και λατόμησης που διατηρούνται μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικούς μάρτυρες για την τεχνολογία της εξόρυξης κατά την αρχαιότητα.

Ο επ. καθηγητής κ. Βασίλης Μέλφος, έχει αγωνιστεί εδώ και χρόνια (από το 1999) για να ταυτοποιιήσει και αναδείξει την σπουδαιότητα των αρχαίων λατομείων της Χασάμπαλης

Η εξόρυξη του πετρώματος αυτού ήταν διαχρονική. Άρχισε τον 1ο αι. π.Χ. και συνεχίστηκε ως τις μέρες μας, τη δεκαετία του 1980, με μικρές μόνο διακοπές. Από τη Ρωμαϊκή εποχή και ιδιαίτερα κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά και στην Αναγέννηση και στα Οθωμανικά χρόνια, το πέτρωμα αυτό ήταν περιζήτητο για την ποιότητα και τη μοναδικότητά του, χαρακτηριστικά που το έκαναν πανάκριβο.

Η ιδιαίτερα σκληρή υφή του πετρώματος και οι καλές φυσικομηχανικές ιδιότητές του, αλλά και η εντυπωσιακή μορφή του, το έκαναν κατάλληλο για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων και εσωτερικών επενδύσεων σε ναούς, λουτρά, ανάκτορα κ.ά.  Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων και επενδύσεων σε μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρώμη, και από τη Συρία έως τη Σεβίλλη της Ισπανίας και μέχρι την Τυνησία.Ήταν όμως τόσο ακριβός, ώστε να χρησιμοποιείται κυρίως για την οικοδόμηση πολυτελών κτηρίων αυτοκρατόρων, αρχόντων, ευγενών και γενικά εύπορων πολιτών.

Αν και καθαρά ελληνικό θεσσαλικό πέτρωμα, εντούτοις,  η εκμετάλλευσή του από Ιταλούς εμπόρους ουσιαστικά άλλαξε και την ταυτότητά του, καθώς  στα πρώτα χρόνια της Αναγέννησης ονομάστηκε «Verde Αntico» που σημαίνει «αρχαίο πράσινο» και διακινήθηκε στην αγορά της εποχής εκείνης ως ιταλικό μάρμαρο, γεγονός που οφείλεται στους Ιταλούς οι οποίοι έκαναν την εμπορία και τη διακίνησή του σε όλο τον κόσμο με αποτέλεσμα να αποκτήσει «ιταλική ταυτότητα»!


Ο κ. Βασίλης Μέλφος, επ. καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, έχει ασχοληθεί -έχει αγωνιστεί ειναι η σωστότερη διατύπωση-εδώ και χρόνια (από το 1999) για να αναδείξει την σπουδαιότητα των αρχαίων λατομείων της Χασάμπαλης, ως πηγής προέλευσης των πρώτων υλών για τα ανωτέρω μαρμάρινα αντικείμενα και αρχιτεκτονικά μέλη μνημείων της αρχαιότητας. Με δημοσιεύσεις (Oxford Journal of Archaeology), με συγγραφή βιβλίου (“Ο Πράσινος θεσσαλικός λίθος και τα λατομεία της Χασάμπαλης“), με διαλέξεις, με μαθήματα σε διεθνή μεταπτυχιακά, με πρόσκληση καθηγητών από ξένες χώρες, με ξενάγηση ομάδων φοιτητών και πολιτών στην υπόψιν τοποθεσία.

Verde antico in Santa Maria di Popolo, Roma

Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να εντοπιστεί ακόμη και τη θέση του αρχαίου λατομείου, καθώς η περιοχή όπου βρίσκεται θυμίζει σήμερα έναν απέραντο σκουπιδότοπο. Αυτοί που επισκέπτονται την περιοχή πάνε μόνο για να ρίξουν σκουπίδια και μπάζα ή για να ανάψουν ένα κερί στο εξωκλήσι της Αναλήψεως που βρίσκεται εκεί !!!

Κι αυτό γιατί ελάχιστοι γνωρίζουν σε βάθος το ζήτημα. Οι  φυσικές “κοιλότητες” από όπου εξορύχθηκαν οι πρώτες ύλες, από τις οποίες κατασκευάστηκαν μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, εκτίθενται στην πλαγιά της Χασάμπαλης, χωρίς μέχρι σήμερα να τους έχει δοθεί η ανάλογη σημασία για την αναγνώριση της πολιτιστικής τους αξίας.

Γενικότερα, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάτι από την Ελληνική Πολιτεία  (σε κεντρικό ή αποκεντρωμένο επίπεδο) αλλά ούτε και από την παγκόσμια κοινότητα (UNESCO) για έναν τόσο  σημαντικό χώρο που από την πέτρα του κατασκευάστηκαν τόσα και τόσα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς!

Περισσότερα στοιχεία για τα αρχαία (αλλά και νεώτερα) λατομεία της περιοχής Χασάμπαλης στην συνέχεια του άρθρου, παρακάτω:
Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος και τα λατομεία της Χασάμπαλης (ΙΙ)

[Επιμέλεια: Πέτρος  Τζεφέρης,  Φωτ. Βασ. Μέλφος]

Σχετικά Άρθρα