Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια δυναμική προσπάθεια για την ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς και τη διαχείριση των γεωτόπων, κυρίως μέσω του έργου του ΙΓΜΕ. Το έργο αυτό αφορά: προσπάθεια συστηματικής καταγραφής γεωτόπων με κριτήρια τη γεωεπιστημονική, εκπαιδευτική ή τουριστική αξία, ταυτοποίηση και ανάδειξη γεωδιαδρομών, συμμετοχή στην Εκτελεστική Γραμματεία της ProGEO, ανάδειξη κι ένταξη Γεωπάρκων στο παγκόσμιο δίκτυο, επιλογή περιοχών ως δυνητικών γεωπάρκων κ.α.
Μια πρώτη προσπάθεια για την καταγραφή μνημείων της φύσης έγινε το 1982, στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ). Τότε δημιουργήθηκε ένας κατάλογος πενήντα περίπου θέσεων («γεωλογικών μνημείων», σύμφωνα με την υπάρχουσα τότε νομοθεσία), ο οποίος κατατέθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η καταγραφή αυτή, χωρίς να είναι ιδιαίτερα συστηματική, είχε πολύ προωθημένες προτάσεις, χωρίς όμως συνέχεια.
Η ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία για την περίοδο αυτή, αναφέρεται στο γεωπεριβάλλον περιθωριακά, μέσα στη νομοθεσία που αφορά κυρίως δάση, αρχαιολογικές θέσεις, ή μνημεία και έχουν μια γενική, καθόλου εξειδικευμένη διατύπωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ν. 1650/1986, συνέπεια του άρθρου 24, του Συντάγματος του 1975. Εξαίρεση αποτελεί η Διεθνής Σύμβαση της UNESCO για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς (ενσωματώθηκε με τον νόμο 1126/1981) που αναφέρεται σαφώς σε γεωλογικές θέσεις, πράγμα που στη συνέχεια σε μεγάλο βαθμό ακυρώθηκε με την μετέπειτα εφαρμογή του νόμου, αφού η πλειονότητα των θέσεων επελέγησαν με πολιτιστικά κριτήρια, παρά τις προθέσεις της Σύμβασης περί ισορροπίας στην επιλογή μεταξύ φυσικών και πολιτιστικών θέσεων.
Το 1994, ψηφίζεται ο ιδρυτικός νόμος για τη δημιουργία του Μουσείου Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, με την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού (Ν.2260/94) και ο Κανονισμός Λειτουργίας του (Π.Δ. 183/95).
Το 1995 ξεκίνησε μια νέα δραστηριότητα στο ΙΓΜΕ, που διαδόθηκε ευρύτερα και συνεχίζεται συστηματικά ως σήμερα, σε διάφορους τομείς της διατήρησης της γεωλογικής κληρονομιάς.Είναι χαρακτηριστικό ότι ως το 1995 η ορολογία σχετικά με τη διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς (διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς, γεωδιατήρηση, γεώτοποι, γεωποικιλότητα κτλ.) απουσιάζει. Κατά συνέπεια, η συνολική αντίληψη επί του θέματος ήταν ελλιπής στην ελληνική γλώσσα και σκέψη. Επομένως, το 1995 μπορεί να θεωρηθεί ως η χρονιά έναρξης της συστηματικής προσπάθειας για αυτή τη μορφή διατήρησης στην Ελλάδα.
Την ίδια χρονική περίοδο και συγκεκριμένα το 1995, στο ΙΓΜΕ μετά από μια πρώτη επαφή και συνεργασία με την ProGEO, Ευρωπαϊκή Εταιρεία για τη διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς, αποφασίζεται η δημιουργία ομάδας εργασίας για τη γεωλογική-γεωμορφολογική κληρονομιά στην τότε Διεύθυνση Γενικής Γεωλογίας και Χαρτογραφήσεων.
Τον Ιούλιο 1996, διοργανώθηκε από το ΙΓΜΕ, το πρώτο τριήμερο για τη διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς στη Σύρο, σε συνεργασία και με τη συμμετοχή του Δ/ντή Γεωεπιστημών της UNESCO, ενώ λίγο αργότερα, Αύγουστος 1996, σε συνάντηση που διοργάνωσε η Δ/νση Γεωεπιστημών της UNESCO σε συνεργασία με την ProGEO στην Κίνα, κατά τη διάρκεια του 30ού Διεθνούς Γεωλογικού Συνεδρίου, παρουσιάστηκε από το ΙΓΜΕ, ο πρώτος κατάλογος ελληνικών γεωτόπων διεθνούς ενδιαφέροντος. Η συνεργασία του Ινστιτούτου με τη Διεύθυνση Γεωεπιστημών της UNESCO ήταν πάντα πολύ θετική σε θέματα κατάρτισης-εκπαίδευσης στη γεωλογική κληρονομιά και όχι μόνο, καθώς και στη δημιουργία των καθοδηγητικών γραμμών της UNESCO για τη δημιουργία των γεωπάρκων, μέσα από τη συμμετοχή στη διεθνή ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη γεωλογική κληρονομιά της UNESCO.
Αξιοσημείωτο γεγονός για τον τόπο μας είναι επίσης η συμμετοχή του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, στη δημιουργία το 2000 του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων. Το πρώτο αυτό Δίκτυο από τέσσερα μέλη και στόχο την προώθηση του γεωτουρισμού έχει μεγάλη απήχηση, όπως αποδεικνύει και η αθρόα συμμετοχή στο δίκτυο από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες σήμερα. Στο δίκτυο αυτό, από Ελληνικής πλευράς συμμετέχουν πλέον πέντε (5) γεωπάρκα, τα οποία ανήκουν επίσης στο Παγκόσμιο δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων
Σημαντική είναι η συμμετοχή του ΙΓΜΕ στην Εκτελεστική Γραμματεία της ProGEO και ο συντονισμός της Ομάδας Εργασίας για την νοτιοανατολική Ευρώπη από το 1998-2002.
Επίσης, σημαντική είναι η πρωτοβουλία του ΙΓΜΕ, το 2005, να εντάξει στο 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, έργο αφενός για τη συστηματική καταγραφή γεωτόπων με κριτήρια τη γεωεπιστημονική, εκπαιδευτική ή τουριστική αξία, αφετέρου για την επιλογή περιοχών, ως δυνητικών γεωπάρκων.
Εκτοτε το ζήτημα της γεωλογικής κληρονομιάς εντάχθηκε διαδοχικά σε διάφορα υποέργα στο EΠΑΕ του ΕΣΠΑ με στόχο την συμπλήρωση του έργου συστηματικής καταγραφής αλλά και της ανάπτυξης διαδραστηρικού συστήμτος συστήματος GIS, όπου περιγράφονται οι μέχρι σήμερα καταγεγραμμένοι γεώτοποι, οι γεωδιαδρομές και τα θεσμοθετημένα γεωπάρκα του ελλαδικού χώρου.
ΙΓΜΕ: Διαδραστικοί Χάρτες Γεωτόπων, Γεωδιαδρομών, Γεωπάρκων στην Ελλάδα,
Η Γεωκληρονομιά της Ελλάδας, http://igmegeoheritage.weebly.com
[επιμέλεια Π. Τζεφέρη]