Δρ. Π. Τζεφέρη: Η θεσμοθέτηση της υπόγειας εκμετάλλευσης των λατομικών ορυκτών

Ως Υπόγεια Εκμετάλλευση λατομικών ορυκτών (πχ. μαρμάρου), νοείται το σύνολο των έργων προπαρασκευής και προσπέλασης καθώς και της εξορυκτικής επέμβασης για την παραγωγή λατομικών ορυκτών (πχ. ογκομαρμάρων), κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, σε βάθος ώστε να μην επηρεάζεται το φυσικό ανάγλυφο της επιφάνειας.

Ο εκμεταλλευτής λατομείου που δραστηριοποιείται σε αδειοδοτημένη εκμετάλλευση έχει τη δυνατότητα σε συνδυασμό με την υφιστάμενη επιφανειακή εκμετάλλευση να εφαρμόσει και Υπόγεια Εκμετάλλευση, αφού υποβάλλει αρμοδίως τροποποιημένη Τεχνική Μελέτη και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και λάβει τις απαραίτητες εγκρίσεις τόσο στο πλαίσο της λατομικής, όσο και της δασικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας. H υπόγεια εκμετάλλευση του λατομικού ορυκτού, μπορεί να συνδυάζεται με την επιφανειακή σε ήδη υπάρχουσες εκμεταλλεύσεις ή και σε νέες.

Η έναρξη της Υπόγειας Εκμετάλλευσης πχ. μαρμαροφόρου κοιτάσματος, μπορεί να γίνεται σε:
α) Σε φυσικό υφιστάμενο μέτωπο (καθρέπτης), που προσφέρεται λόγω του έντονου επικλινούς ανάγλυφου ή τοπικής φυσικής έξαρσης.
β) Σε τεχνητό μέτωπο που διαμορφώνεται ως έργο προπαρασκευής της Υπόγειας Εκμετάλλευσης με επιφανειακή επέμβαση περιορισμένης έκτασης, και μόνο για αυτό τον σκοπό.

Η υπόγεια εκμετάλλευση μαρμάρου πραγματοποιείται με την εφαρμογή της μεθόδου θαλάμων και στύλων. Συνηθέστερα η εκμετάλλευση αρχίζει με την κατά μέτωπο προσβολή του κοιτάσματος δηλ. την όρυξη του θαλάμου και εν συνεχεία η εκμετάλλευση επεκτείνεται σε  βάθος με την δημιουργία ορθών βαθμίδων, έως ότου φθάσουμε στο πέρας του εντοπισθέντος κοιτάσματος.

Η εκμετάλλευση  μαρμαροφόρου κοιτάσματος με Υπόγεια Εκμετάλλευση, προϋποθέτει απαραιτήτως την εκτέλεση εκτός των άλλων ερευνητικών εργασιών, και γεωτρήσεων ικανού βάθους και διαμέτρου πυρήνος, ώστε να εξαχθούν αξιόπιστα συμπεράσματα για το είδος, την ποιότητα, ποσότητα, γεωμετρία και κοιτασματολογικά χαρακτηριστικά του μαρμαροφόρου αποθέματος. Τα αποτελέσματα αυτά (πρέπει να) περιγράφονται αναλυτικά στην Τεχνική Μελέτη, η έγκριση της οποίας προηγείται της σχετικής αδειοδότησης.

Τα προαναφερθέντα, ήδη εφαρμόζονται σε εκμεταλλεύσεις (πχ. στο Βώλακα Δράμας κλπ) στο πλαίσιο της ήδη υφιστάμενης νομοθεσίας. Εντούτοις, η υπόγεια εκμετάλλευση των λατομικών ορυκτών δεν προβλέπεται ρητά από την υφιστάμενη περί λατομείων νομοθεσία, στην οποία όπως είναι γνωστό, το δικαίωμα επί των λατομικών ορυκτών, μεταξύ των οποίων και το μάρμαρο, ανήκει στον ιδιοκτήτη του εδάφους, χωρίς καμία αναφορά στο υπέδαφος, όπου όμως είναι δυνατόν να εκτείνονται τα μαρμαροφόρα κοιτάσματα.

Οσο αφορά την ορθή προσθήκη και στις λοιπές νομοθεσίες πέραν της λατομικής, δηλ. την δασική και περιβαλλοντική νομοθεσία, η άποψή μας είναι ότι θα πρέπει να γίνει μια ρητή προσθήκη στο άρθρο 52 του Ν. 998/79, όπως ισχύει, όπου δηλ. στην δυνατότητα επιφανειακής επέμβασης για εξόρυξη λατομικών ορυκτών (μετά των αναγκαίων συνοδών εγκαταστάσεων) κατόπιν έγκρισης επέμβασης (και ανταλάγματος χρήσης) η οποία γενικώς ισχύει, να προστίθεται η δυνατότητα επέκτασης και στον υπόγειο χώρο, επέμβαση η οποία δεν καταλαμβάνει το πεδίο αρμοδιότητας των δασικών αρχών και για την οποία δεν καταβάλλεται αντάλλαγμα χρήσης. Σε κάθε περίπτωση που τυχόν υπάρχει απώλεια της δασικής βλάστησης στο υπέργειο τμήμα, λόγω της ως άνω υπόγειας επέμβασης, θα πρέπει αφενός να υπάρχει πρόβλεψη υποχρέωσης σε εργασίες αποκατάστασης και αφετέρου επιβολής διοικητικών κυρώσεων.

Στην  ειδικότερη περίπτωση που υφίσταται ευαίσθητα οικοσυστήματα στη επιφάνεια που προστατεύονται από την περιβαλλοντική νομοθεσία ή οι εκτάσεις έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες, και συντρέχουν προϋποθέσεις για την μοναδικότητα και σπουδαιότητα του λατομικού ορυκτού (πχ. μαρμάρου, βιομηχανικού ορυκτού κλπ) είναι δυνατή, χάριν του δημοσίου συμφέροντος (βλ. και άρθρο 18 του Συντάγματος), η υπόγεια εκμετάλλευση για την αξιοποίηση των ορυκτών αυτών εφόσον η εκμετάλλευση αυτή λόγω του υπόγειου χαρακτήρα της, δεν επιδρά (και συνεπώς δεν βλάπτει) το προστατευόμενο αντικείμενο και δεν επιφέρει ουδεμία περιβαλλοντική αλλοίωση. Ισχύει κι εδώ ότι αν τεκμηριωθεί όποια απώλεια σε περιβάλλον και βιοποικιλότητα, από την δραστηριότητα αυτή ή την διαμόρφωση τυχόν υπέργειων θέσεων-εγκαταστάσεων, θα πρέπει να υφίσταται άμεση πρόβλεψη για κυρώσεις και αποκατάσταση.