ΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣΧΡΗΣΙΜΑ & ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

Ερασιτεχνικό Gold panning και γεωτουρισμός


[Π. Τζεφέρης και Α. Σιδερίδης] [by P. Tzeferis and A. Sideridis]

 
Τί είναι το gold panning;  Μια από τις πιο αρχέγονες μεθόδους για την συλλογή του χρυσού, είναι αυτή της χρήσης “κοσκίνων” το γνωστό gold panning, η αρχαιότερη μέθοδος εξαγωγής χρυσού από προσχωσιγενή κοιτάσματα.
 
Στην περίπτωση αυτή, με τον όρο κόσκινο δεν περιγράφεται ένα υλικό με τρύπες αλλά αντιθέτως ένα πιάτο, ταψί, σκαφίδι. Γεμίζοντας το σκαφίδι αυτό με ίζημα από ένα ποτάμι ή από την περιοχή γύρω από αυτό, με κυκλικές κινήσεις και πολύ υπομονή αφαιρούνται τα αδρομερέστερα ιζήματα και μένουν τα λεπτομερή.
 
 

undefinedΓεμίζοντας το σκαφίδι αυτό με ίζημα από ένα ποτάμι ή από την περιοχή γύρω από αυτό, με κυκλικές κινήσεις και πολύ υπομονή αφαιρούνται τα αδρομερέστερα ιζήματα και μένουν τα λεπτομερή. Σήμερα λοιπόν το ‘κοσκίνισμα’ ή αλλιώς το ‘gold panning’ χρησιμοποιείται πρώτον για την εύρεση κοιτασμάτων προσχωματικού χρυσού και δεύτερον ως χόμπι δηλ. για καθαρά ερασιτεχνικούς λόγους. 

Το λεπτόκοκκο υλικό που περισσεύει είναι αυτό που εμπεριέχει τον χρυσό, ο οποίος ως βαρύτερο κλάσμα προωθείται  στον πάτο του σκεύους. Μια άλλη τεχνική που εφαρμόστηκε ιδιαίτερα στην περιοχή του Καυκάσου από τους αρχαίους Αρμένιους αλλά και τους πρώτους Ελληνες αποίκους του Πόντου, ήταν αυτή της χρήσης προβιάς προβάτου ή κατσίκας. Οι προβιές τοποθετούνταν στην κοίτη του ποταμού και ο χρυσός λόγω του βάρους του μεταφέρεται κοντά στην κοίτη με αποτέλεσμα να μπλέκεται στα μαλλιά της προβιάς. Η τελευταία εν συνεχεία αφαιρούνταν και ξεραίνονταν στον ήλιο, ώστε  με ένα χτένι να μπορεί να αφαιρεθεί ο χρυσός από το μαλλί. Έτσι λοιπόν, κατά πάσα πιθανότητα,  προέκυψε ο μύθος με το Χρυσόμαλλο Δέρας. Σε πλέον πρόσφατους καιρούς, πριν οι πόντιοι πρόγονοί μας φύγουν από τον Πόντο, απλά γινόταν καύση της προβιάς και περισυλλογή μετέπειτα του χρυσού.
 
undefined
Διάφορα είδη “gold pans”
 
Από τις παραπάνω περιγραφές μπορεί να γίνει αντιληπτό πως οι μέθοδοι μη βιομηχανικής κλίμακας είναι εξαιρετικά βραδείες, επίπονες και όχι ιδιαίτερα κερδοφόρες. Σήμερα λοιπόν το ‘κοσκίνισμα’ ή αλλιώς το ‘gold panning’ χρησιμοποιείται πρώτον για την εύρεση κοιτασμάτων προσχωματικού χρυσού και δεύτερον ως χόμπι δηλ. για καθαρά ερασιτεχνικούς λόγους.

H πρώτη περίπτωση αφορά κυρίως μεταλλευτικές εταιρίες, που προσπαθούν να κερδίσουν το δικαίωμα αρχικά της εξερεύνησης και στην συνέχεια της εκμετάλλευσης του χρυσού από δημόσιες περιοχές. Αναφορικά με την δεύτερη περίπτωση, που ενδιαφέρει εδώ, δηλαδή την ερασιτεχνική (“χομπιστική”) αναζήτηση του χρυσού, επισημαίνονται τα εξής:

  • Η παρέμβαση στο περιβάλλον είναι πολύ μικρή, αν όχι μηδαμινή, καθώς οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι εξαιρετικά βραδείες. Ακόμα και στην περίπτωση χρήσης μηχανημάτων με μικρούς κινητήρες το περιβάλλον δεν επιβαρύνεται. Κάθε κόκκος ιζήματος εξάλλου επιστρέφει στο ποτάμι.
  • Δεν υφίσταται (παρά ελάχιστο) κέρδος υπό αυτήν την ήπιας μορφής  εκμετάλλευση και σε καμία περίπτωση ο ερασιτέχνης gold panner δεν εκμαυλίζεται ώστε  να γίνει άπληστος και εν δυνάμει καταστροφέας του περιβάλλοντος. Αντιθέτως, έρχεται κοντά με την φύση και την αφουγκράζεται. Μαθαίνει να αγαπά το περιβάλλον και τελικά να το σέβεται.
Μπορεί να εφαρμοστεί στον τόπο μας το ερασιτεχνικό gold panning; Προφανώς δεν μιλάμε για χρυσολάγνους garimpeiros ούτε για 49ers (του περίφημου Gold Rush of 1849), αν και τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί στον τόπο μας. Εμείς πάντως μιλάμε για χόμπυ, για υγιές χόμπυ που συνδυάζεται με την φυσιολατρία και τον γεωτουρισμό. Και τίποτε παραπάνω!
 
To Κιλκίς, για παράδειγμα, λόγω της γεωλογίας του είναι ένα προικισμένο μέρος και τα χρυσοφόρα ποτάμια είναι η απόδειξη για αυτό. Τόσο το Κιλκίς όσο και όλη η Ελλάδα χαρακτηρίζονται από φυσική ομορφιά που ένας γεωλόγος ή ένας φυσιοδίφης εκτιμά διπλά όταν γνωρίζει για την γεωλογία της περιοχής, το πώς δηλαδή όλα αυτά δημιουργήθηκαν. Σκεφτείτε απλά το σπήλαιο στον λόφο του Κιλκίς, τις πανέμορφες διαδρομές στα βουνά και τα δάση στην περιοχή του Σκρά. Σκεφτείτε τον Γαλλικό ποταμό που είναι γνωστός από την αρχαιότητα για την χρυσοφόρα του άμμο.  Θα μπορούσαμε ίσως, υπό προϋποθέσεις, να  ανοίξουμε ένα παράθυρο στην δραστηριότητα αυτή αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την μεταλλευτική μας ιστορική ταυτότητα.
 
Δυστυχώς όμως η εμπειρία έχει δείξει ότι όλα εδώ στην Ελλάδα είτε απαγορεύονται πλήρως και εκ των προτέρων, είτε όταν επιτρέπονται οδηγούν πάντα στο άλλο άκρο: την υπερβολή, την  μανία, την εμμονή και συνακόλουθα την περιβαλλοντική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος… 
 
 
Στο εξωτερικό η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη σε χώρες όπως Αγγλία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία, Φινλανδία, Ισπανία, Σλοβενία, Σουηδία και Βουλγαρία, επιχειρώντας να συνδυάσει την ευκαιρία απασχόλησης και παροχής συμπληρωματικού εισοδήματος (σε φιλοξενούμενους, τουρίστες, αγρότες, ντόπιους) καθώς και μια εναλλακτική μορφή τουριστικής ανάπτυξης της υπαίθρου που στο σύνολό της φιλοδοξεί να οδηγήσει την εκάστοτε τοπική κοινωνία σε υψηλούς δείκτες βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής.
 
Στις χώρες αυτές, κάθε χρόνο γίνονται τοπικά και ευρωπαϊκά πρωταθλήματα  με χιλιάδες συμμετοχές. Παράλληλα ως διαδικασία, σύμφωνα με τις ισχύουσες τοπικές αλλά και εθνικές μεταλλευτικές νομοθεσίες, το gold panning  αναγνωρίζεται  τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο ως μια ήπια μορφή αξιοποίησης των φυσικών πόρων.
 
Νομίζω ότι θα μπορούσαμε κι εδώ να αφήσουμε τις ιδεοληψίες και τις απαγορεύσεις για όλους και για όλα. Απαγορεύσεις που οδηγούν  όλα να απαγορεύονται και τελικά όλα να επιτρέπονται και μάλιστα με ασυδοσία. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να ξεκινήσουμε πιλοτικά κάτι τέτοιο μέσα στα πιστοποιημένα γεωπάρκα, με την εποπτεία  της διοίκησής τους. Με την προϋπόθεση φυσικά ότι κάτι τέτοιο προβλέπεται από τους κανονισμούς λειτουργίας τους. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται τόσο η ελαχιστοποίηση τυχόν αρνητικών επιπτώσεων της “εξορυκτικής” αυτής δραστηριότητας όσο και η  προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Κάτι αντίστοιχο με τα “collecting sites” που έχει προταθεί για τα ορυκτά παλαιότερα (και που επίσης ποτέ δεν έγινε).
 
Η Πολιτεία πρέπει να  μην αφήσει καμία ευκαιρία ανάπτυξης, βιώσιμης ανάπτυξης, να πάει χαμένη. Και να προσπαθήσει επιτέλους να κάνει τη δουλειά της: να εποπτεύσει, να ελέγξει την ορθολογική και βιώσιμη λειτουργία και όχι να απαγορεύσει εκ των προτέρων!
 
 

Σχετικά Άρθρα