[του Πέτρου Τζεφέρη][by Tzeferis Petros]
Η στρατηγική διοίκηση των δηµοσίων υπηρεσιών είναι συστατικό στοιχείο της έννοιας του δηµοσίου µάνατζµεντ. Που σημαίνει ότι η διοίκηση των δηµοσίων υπηρεσιών είναι πλέον αναποτελεσματική και αδύναµη αν δεν εντάσσεται σε ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης, αν δεν εχει εναν σαφή και συγκεκριμένο προσανατολισμό. Διαφορετικά πατώντας ταυτόχρονα σε δύο βάρκες, προσπαθώντας να καλύψει όλα τα κενά τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, κατατείνει σε σπάταλη διαχείριση των ήδη εν ανεπαρκεία πόρων.
Με βάση λοιπόν τις αρχές της στρατηγικής διοίκησης πώς απαντιέται το ερώτημα «Πώς πρέπει να είναι η ορθολογική διάρθρωση της δημόσιας διοίκησης και ποιός πρέπει να είναι ο ρόλος της κεντρικής και περιφερειακής διοίκησης;»
Η απάντηση δίνεται πανομοιότυπα από ολους τους έγκριτους μελετητές των δομών του δημοσίου. Θα πρέπει οι κεντρικές υπηρεσίες να αναδειχθούν σταδιακά σε επιτελικά κέντρα χάραξης των επιμέρους τομέων της δημόσιας πολιτικής, την εκλογίκευση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο καθώς και αξιολόγησης της υλοποίησης και της αποδοτικότητας των αποφασιζόμενων μέτρων. Οι Περιφερειακές υπηρεσίες αποτελούν τα εκτελεστικά όργανα της κυβερνητικής πολιτικής στην περιφέρεια και ασκούν τις αποφασιστικές αρμοδιότητες που μεταβιβάζονται σε αυτές στο πλαίσιο ενίσχυσης του διοικητικού αποκεντρωτικού συστήματος.
Οι κεντρικές δηµόσιες υπηρεσίες διατηρούν τις αµιγώς επιτελικές, τις στρατηγικές αρµοδιότητες ή λειτουργίες, επιπέδου Α1, δηλαδή αποσυµφορούνται από τις καθηµερινές, επαναλαµβανόµενες και συνήθως υποδειγµατοποιηµένες µέσω γραφειοκρατικών τύπων και διαδικασιών αρµοδιότητες. Οι περιφερειακές υπηρεσίες αδειοδοτούν είτε στο επίπεδο Α2 ή Β είτε σε άλλο παρεμφερές επίπεδο, εντούτοις δεν (πρέπει να) λειτουργούν περιθωριοποιημένα ακολουθώντας το πελατειακό σύστημα. Οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις αποτελούν αυτοτελείς διοικητικές μονάδες που αφενός ασκούν τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων ΟΤΑ , αφετέρου ελέγχονται από την κεντρική διοίκηση ή τις δικαστικές αρχές όταν ασκούνται διοικητικές προσφυγές ή ένδικα βοηθήματα. Και φυσικά όλοι μαζί ελέγχονται από τις Ανεξάρτητες Αρχές (το ΣΕΕΔΔ και το Συνήγορο του Πολίτη),οι οποίες οφείλουν αντί να δίνουν γενικόλογες εντολές προς τις υπηρεσίες, να ανιχνεύσουν πρώτα, να κοιτάξουν εν συνεχεία κατάματα τη διαφθορά και να μην λυπηθούν τους επίορκους δημοσίους υπαλλήλους όπου κι αν αυτοί ευρίσκονται.
Τι λέει λοιπόν η δημόσια πολιτική για την βιώσιμη αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου; ∆ηλαδή, το συστηµατικό σχεδιασµό και τη λήψη µέτρων για την αντιµετώπιση δηµόσιων προβληµάτων που σχετίζονται με τον ορυκτό πλούτο της χώρας; Ποιος πρέπει να την αναπτύξει αυτήν αν δεν υπάρχει; τα κεντρικά υπουργεία. Εξηγώ, για να μην παρεξηγούμαι, ότι η διαφοροποίηση µεταξύ πολιτικής (politics) και δηµόσιας πολιτικής (public policy) έγκειται στο ότι η πρώτη αποτελεί εκείνο το οποίο παράγουν τα κόµµατα ενώ διεκδικούν την εξουσία, ενώ η δεύτερη εκείνο που παράγουν τα κόµµατα σε συνεργασία µε την διοίκηση, αφού αναλάβουν την κυβερνητική ευθύνη και εξουσία.
Κατά την άποψή μου, αυτή η ανάπτυξη/διαμόρφωση και εν συνεχεία υλοποίηση των δημόσιων πολιτικών για τον κάθε τομέα είναι η βασική δουλειά του κάθε υπουργείου.
Όμως για να το κάνει αυτό το κάθε υπουργείο π χ. στο τομέα αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου, απαιτούνται επιμέρους εργαλεία και δεδομένα που πρέπει να διατίθενται στον εκάστοτε υπουργό και το επιτελείο του. Ενδεικτικά:
1. Πόσα είναι τα ενεργά λατομεία ανά την επικράτεια; Πού υπάρχει συγκέντρωση- με ακριβή δεδομένα και όχι γενικολογίες- και ποιές πολιτικές μπορούν να εφαρμοστούν στις επιμέρους περιοχές; Πόσες άδειες είναι σε εκκρεμότητα και γιατί; Πόσα είναι ανενεργά και πόσα από αυτά έχουν αποκατασταθεί;
2. Πόσα μισθώματα και γενικότερα έσοδα εισπράττει το ελληνικό δημόσιο από τα λατομεία; Πόσα πηγαίνουν στα ταμεία του κράτους και πόσα στην αποκεντρωμένη διοίκηση B βαθμού; Πόσα μισθώματα δεν εισπράττονται για λόγους μη εφαρμογής ορθών πρακτικών από την διοίκηση; (πχ. η διάκριση σε ογκομάρμαρα και ξοφάρια, ο συμψηφισμός παγίων και αναλογικών μισθωμάτων, η μη καταβολή ετησίως ελαχίστων αναλογικών μισθωμάτων για τα μάρμαρα και στα λατομεία αδρανών το γεγονός ότι τα μισθώματα υπολογίζονται σε τεράστιο ποσοστό επί ακατέργαστων υλικών και όχι με την τιμή των θραυστών υλικών κλπ). Αν κάνουμε ένα ταμείο ορυκτού πλούτου, τι έσοδα θα πηγαίνουν ετησίως από τον τομέα σε αυτό;
3. Πόση έκταση καταλαμβάνουν τα λατομεία και πόση γενικότερα η εξορυκτική δραστηριότητα στον τόπο μας; Πόση έκταση σε συνάρτηση με άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες; Πόση από την αδειοδοτημένη έκταση είναι ενεργή και πόση εν δυνάμει;
4. Ποιό είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των λατομείων από οικονομική άποψη; Εχουν ενταχθεί τα λατομεία σε καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης; (οδηγία 2004/35/ΕΚ Και ΠΔ 148/2009)
5. Πρέπει να επιβληθούν επιπλέον ειδικά τέλη στα λατομεία ή ήδη το ποσοστό του γραφειοκρατικού κόστους και των ειδικών τελών που πληρώνουν είναι μεγάλο σε συνάρτηση με τον ετήσιο κύκλο εργασιών τους;
Και πολλά άλλα ζητήματα οριζόντιου χαρακτήρα που είναι απολύτως απαραίτητα για την άσκηση δημόσιας πολιτικής. Μπορούν να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά; H απάντηση είναι: Ναι θα μπορούσαν, έπρεπε να μπορούν, όμως κανείς δεν ασχολείται με αυτά. Από ποιόν πρέπει να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά; Προφανώς θα πρέπει να απαντηθούν από την κεντρική διοίκηση. Αρκεί να γίνει αντιληπτό ότι αυτός είναι ο ρόλος της κεντρικής διοίκησης και όχι να εγκρίνουμε την όποια αίτηση, για όποιο τεχνικό, περιβαλλοντικό ή νομικό ζήτημα, απανταχού της επικράτειας.