 |
| Οι Γεωτεκτονικές Zώνες της Ελλάδος, orykta.gr |
Ή ύπαρξη μεγάλης ποικιλίας κοιτασμάτων μικρού σχετικά μεγέθους, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις πού είναι μεσαία ως μεγάλα, οφείλεται στο γεγονός ότι ό Ελλαδικός χώρος ανήκει στις αλπικού τύπου μεταλλογενετικές επαρχίες. Τα αλπικά ιζήματα αποτέθηκαν με επίκληση και ασυμφωνία πάνω στα ιζήματα της "Ερκυνίου Χέρσου" (ή "Ερκυνίου Αιγηίδος"), που οφείλει τη γένεσή της στις καληδόνιες και ερκύνιες ορογενετικές κινήσεις. Τα αλπικά αυτά ιζήματα, από την πτύχωση των οποίων δημιουργήθηκαν οι Ελληνίδες Οροσειρές, προήλθαν από τη διάβρωση της «Έρκυνίου Χέρσου» ή οποία κατακλύστηκε κατά τη διάρκεια του Μεσοζωικού αιώνα από τα νερά της «Τηθύος» θάλασσας, πού κάλυπτε ολόκληρο το χώρο του αλπικού γεωσυγκλίνου από τον Ειρηνικό ως τον Ατλαντικό ωκεανό. Τμήμα του αλπικού γεωσυγκλίνου υπήρξε ο Ελλαδικός χώρος, ο οποίος απετέλεσε το λεγόμενο «ελληνικό γεωσύγκλινο».
Ό πυθμένας του ελληνικού αλπικού γεωσυγκλίνου δεν ήταν ομαλός άλλα τον διέτρεχαν επιμήκεις υποθαλάσσιες ράχες, πού διαχώριζαν επιμήκεις βαθύτερες αύλακες. Στην κάθε αύλακα ή ράχη ή παρυφή ράχης αποτέθηκαν ιζήματα της ίδιας σειράς διαδοχής, από κάτω προς τα πάνω, και τού ίδιου τεκτονικού ρυθμού. Έτσι σχηματίστηκαν οι λεγόμενες ισοτοπικές ζώνες.
Μέσα στις αύλακες αποτέθηκαν ιζήματα μεγάλου βάθους, όπως πελαγικοί ασβεστόλιθοι και ραδιολαρίτες. Πάνω στις ράχες αποτέθηκαν μεγάλου πάχους ιζήματα νηριτικής μάλλον φάσης, όπως υφαλογενείς ασβεστόλιθοι. Στις παρυφές των ρηχιών έγιναν ολισθήσεις νηριτικών ιζημάτων, με αποτέλεσμα το σχηματισμό κροκαλο-λατυποπαγών.
Από την πτύχωση των παράλληλων ισοτοπικών ζωνών του ελληνικού αλπικού γεωσυγκλίνου προέκυψαν στρωματογραφικές - τεκτονικές ενότητες, οι λεγόμενες γεωτεκτονικές ζώνες του ελλαδικού χώρου. Οι ζώνες αυτές, πού σημειώνονται στο σχετικό χάρτη, εκτείνονται σε μεγάλο μήκος, χαρακτηρίζονται από όμοια λιθολογικά χαρακτηριστικά και έχουν γενικά τη διεύθυνση των οροσειρών.
Κατά τη διάρκεια της αλπικής ορογένεσης, άλλα και αργότερα, εκδηλώθηκε πλουτώνεια και ηφαιστειακή δραστηριότητα με προϊόντα όξινα πλουτώνεια, ηφαιστειακά, υπερβασικά και βασικά πετρώματα, μέσα στα οποία φιλοξενούνται πολλά μεταλλοφόρα κοιτάσματα. Μεταλπικά ιζήματα αποτέθηκαν μέσα στις εξωτερικές τάφρους (μεσοελληνική αύλακα) ή στις νεογενείς και τεταρτογενείς λεκάνες, οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο των διαρρήξεων πού ακλούθησαν την αλπική ορογένεση.
 |
| Το ελληνικό νησιωτικό τόξο, orykta.gr |
Μια χαρακτηριστική μορφή που αναπτύσσεται στα περιθωριακά τμήματα του ηπειρωτικού φλοιού, αποτελεί το νησιώτικο τόξο, το οποίο βρίσκεται στενά συνδεδεμένο όμως με το ηπειρωτικό σύστημα διάρρηξης. Αυτό παρουσιάζει συνήθως τοξοειδή ανάπτυξη και αποτελείται από δυο συγκεντρικά μέρη. Το εξωτερικό λέγεται ιζηματογενές τόξο και αποτελείται από ιζηματογενή νησιά ή από ορογενή. Το εξωτερικό αυτό μέρος δεν εμφανίζεται σε όλα τα νησιώτικα τόξα.
Το εσωτερικό μέρος λέγεται ηφαιστειακό τόξο και αποτελείται από σειρά ηφαιστειογενών νησιών, που αποτελούνται κυρίως από βασικής έως ανδεσιτικής συστάσεως ηφαιστειακά πετρώματα. Στο εξωτερικό μέρος του νησιώτικου τόξου, αναπτύσσονται ωκεάνια τάφρος, καθώς και το ηπειρωτικό σύστημα διάρρηξης, ενώ στο εσωτερικό υπάρχει θαλάσσια λεκάνη, μικρού σχετικά βάθους, που ονομάζεται περιθωριακή θάλασσα. Παραδείγματα τέτοιων νησιώτικων τόξων, αποτελούν τα νησιά της Ιαπωνίας και τα νησιά του Αρχιπελάγους της Ινδονησίας. Αλλά και η Ελληνική χερσόνησος παρουσιάζει τις βασικές ιδιότητες νησιώτικου τόξου, στο οποίο τα ηφαιστειογενή νησιά θήρα, Μήλος, Νίσυρος κλπ συνιστούν ένα τυπικό ηφαιστειακό τόξο. (διαβάστε περισσότερα, www.orykta.gr)
Πηγές:
Κ. Ρήγας, Ελλάδα, Ιστορία και Πολιτισμός, 8ος τόμος, Οικονομία, Ο Ορυκτός Πλούτος της Ελλάδας, 1982, σελ.100-121.
www.orykta.gr, Δημιουργία - εξέλιξη της Γης
[επιμέλεια Π. Τζεφέρης]
