ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

Από πού πήρε το όνομά του το Λαύρ(ε)ιο;

Η αρχαία μεταλλευτική στοά Νο 3 δίπλα στο θέατρο Θορικού. Οι υποστηλώσεις της στοάς είναι σύγχρονες

Το Λαύρειο στο ΝΑ άκρο της Αττικής, απέχοντας 52 km απ’ την Αθήνα είναι ένας χώρος με πυκνή τη μνήμη απ’ την ιστορία της φύσης και την ιστορία των ανθρώπων. Η εκμετάλλευση των μεταλλείων του Λαυρείου ξεκινά ήδη απ’ το 3000 π.Χ., και η λειτουργία ή η παύση τους καθόρισαν την ιστορική του μοίρα μέχρι σήμερα. Στους κλασικούς χρόνους είναι γνωστό ότι αυτός ο “αργυρώδης” τόπος απετέλεσε τη βάση της άμυνας και του πολιτισμού της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Ομως τί αλήθεια σημαίνει ο όρος Λαύρειο ή Λαύριο; Από που πήρε το όνομά της η περιοχή του Λαυρείου, με την ευρύτερη σημασία της η Λαυρεωτική,  όλη δηλαδή η έκταση, όπου στα αρχαία και νεότερα χρόνια αναπτύχθηκαν τα μεταλλευτικά και μεταλλουργικά έργα;

Το τοπωνύμιο Λαύρειον-Λαύριον προέρχεται από το λαύρα, λαύρη που σημαίνει τη στενωπό, πέρασμα, τη στοά, τον υπόγειο στενό διάδρομο, τη μεταλλευτική στοά.  Λαύρειον είναι ο τόπος πολλών μεταλλευτικών στοών και επομένως, με το γεωγραφικό, γεωλογικό, μεταλλευτικό, και ιστορικό του περιεχόμενο, εκεί όπου εκτείνονται τα μεταλλευτικά έργα της νότιας Αττικής, εκεί εκτείνεται και η περιοχή του Λαυρίου. 

Επίπεδο πλυντήριο εμπλουτισμού του αργυρομολυβδούχου μεταλλεύματος (4ος αι. π.Χ) αναστηλωμένο από τη Βελγική Αρχαιολογική Σχολή

Το τοπωνύμιο Λαύρειον αρχικά σήμαινε κάποια συγκεκριμένη μεταλλευτική θέση, όπου διανοίχτηκαν λαύραι- στοές, στη συνέχεια τον μεταλλευτικό τομέα και σταδιακά με την πρόοδο και συστηματική εξάπλωση των έργων κάλυψε όλη τη μεταλλοφόρα περιοχή. Οι απόψεις των ερευνητών διίστανται ως το ποια ήταν αυτή η συγκεκριμένη, αρχική θέση του Λαυρείου.

Το Λαύρειο με το παραπάνω γενικό, δυναμικό σημαινόμενο, ως ο τόπος των μεταλλευτικών έργων, χαρακτηρίζεται επί αιώνες, από την αρχαία εποχή έως σήμερα αφού αποτελεί το απόλυτο συμπλήρωμα, τον αναντικατάστατο ετερόπτωτο ονομαστικό προσδιορισμό, όταν θέλει να αναφερθεί κανείς στα μεταλλεία της περιοχής λέγει και γράφει «τα μεταλλεία του Λαυρείου» και αυτό το περιεχόμενο εννοούν οι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος (5ος αι.π.Χ., VII 144), στον  οποίο για πρώτη φορά απαντάται το τοπωνύμιο, ο Θουκιδίδης (5ος αι. π.Χ., ΙΙ55,Ι), ο Αριστοτέλης  (4ος αι. π.Χ. Οικονομικός Β36), ο Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ Ελλάδος Περιηγήσεως. Αττικά Α, 1) και στην Βυζαντική εποχή ο Γ. Χοιροβοσκός (Γραμματικός, 2ο μισό του 8ου αι.).
 Παρομοίως και στη νεότερη εποχή, από την πρώτη συστηματική εργασία πάνω στο αρχαίο Λαύριο του Γερμανού ερευνητή Α. Boeckh, Uber die Laurischn Silberwerke in Attica,Berlin, 1815 (Περί των λαυρεωτικών αργυρείων στην Αττική, Βερολίνο,1815) στη συνέχεια με την επανέναρξη των έργων το 1865 και καθ όλο τον 19ο , 20ο αι. και μέχρι σήμερα, όταν τα επίσημα έγγραφα ή έντυπα, οι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς και μελετητές αναφέρονται στο Λαύρειο ή ασχολούνται αποκλειστικά με αυτό είτε πρόκειται για τις μεταλλούχες ύλες (σκωρίες, εκβολάδες, μεταλλεία), είτε για τα μεταλλευτικά και μεταλλουργικά έργα της αρχαίας και νεότερης εποχής, από κάθε άποψη, του αποδίδουν το παραπάνω γεωγραφικό, γεωλογικό, μεταλλευτικό και ιστορικό περιεχόμενο.
Ο τάφος του Κ, Κονοφάγου και της συζύγου του στο νεκροταφείο του Θορικού (Γ. Καλακαλλά, 1989)

Οι ίδιοι οι ιθύνοντες των δύο μεγάλων εταιρειών, που δραστηριοποιήθηκαν στον 19ο και 20ο αι. στην άνω γεωγραφική περιοχή, θεώρησαν ως απολύτως φυσικό να ονομάσουν την μεν ελληνική ως Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου, τη δε γαλλική, ως Compagnie Francaise des Mines du Laurinm (Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων  Λαυρίου ). Τόση είναι δε η ισχύς του τοπωνυμίου Λαύρειον και του περιεχομένου του ώστε με δεδομένο και τον κλασικισμό της εποχής, όταν σχηματίστηκαν οι Δήμοι της Αττικής το 1835, όχι μόνον η ως άνω περιγραφόμενη περιοχή, αλλά και πέραν αυτής, περιλαμβάνεται στον ιδρυθέντα Δήμο, ο οποίος, φυσικά, ονομάζεται Δήμος Λαυρίου.

Στον 19ο αι. με την αναγέννηση του μεταλλευτικού Λαυρείου,  τον 20ο και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται η διπλή γραφή Λαύρειο (ν) και Λαύριο (ν). Φυσικά με τη στενή του έννοια το τοπωνύμιο Λαύρειον παραπέμπει και στη ομώνυμη πόλη της νεότερης εποχής . Ο δε όρος Λαυρεωτική σημαίνει α) συναπτόμενος , με τη λέξη Δήμος τα διοικητικά όρια του Δήμου Λαυρεωτικής και β) ως συνώνυμος του Λαυρείου , την περιοχή των μεταλλευτικών έργων. Το τοπωνύμιο Λαύρειον είναι μακράν επικρατέστερο του συνώνυμού του Λαυρεωτική, όπως, άλλωστε, συνέβαινε πάντα, και στην Αρχαιότητα. Αλλωστε, μόλις τον 1ο -2ο αι. μ.Χ. χρησιμοποιεί ο Πλούταρχος τον όρο Λαυρεωτική ως τοπωνύμιο.

[στοιχεία από το βιβλίο: Θορικός: το αρχαίο θέατρο του Γιώργου Ν. Δερμάτη, Δρ. Ιστορίας]
 
[επιμέλεια Π. Τζεφέρης] 

Σχετικά Άρθρα