Το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ για την υδρομεταλλουργία χρυσού με κυάνιο

Με αφορμή ορισμένες δηλώσεις  σχετικά με την χρήση του κυανίου στην μεταλλουργία χρυσού, επισημαίνονται τα παρακάτω:

Πέραν από την έρευνα για τη βελτίωση της ανωτέρω μεθόδου της κυάνωσης, για μεγαλύτερη ανάκτηση χρυσού, η προσπάθεια εστιάζεται σήμερα στη διαχείριση του απορριμματικού πολφού (τέλμα), δηλ. στις μεθόδους αντιμετώπισης ή εξουδετέρωσης των υγρών και στερεών απορριμμάτων και την περιβαλλοντικά ασφαλή απόθεση σε τεχνητές λίμνες ή φράγματα.

Το NaCΝ βρίσκεται πάντα στον απορριμματικό πολφό, είτε προσκολλημένο στα τεμαχίδια είτε από περίσσεια ή ελλιπή αντίδραση με το χρυσό. Το μεγαλύτερο μέρος του νερού που περιέχει τα υπολείμματα του κυανιούχου νατρίου ανακυκλώνεται  για να συνεχίσει την ανάκτηση του χρυσού και τελικά οδεύει προς την τεχνητή λίμνη ή το φράγμα. Η θέση της λίμνης ή του φράγματος πρέπει να βρίσκεται πάνω σε υδατοστεγανά πετρώματα μακριά από τρεχούμενα ή υπόγεια νερά. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζεται η στεγανότητα  με ελαστικές ή γεωμεμβράνες και να κατασκευάζεται κατάλληλο σύστημα συλλογής σε περιπτώσεις διαρροής ή υπερχείλησης. Σε μεγάλης επιφάνειας λίμνες, το νερό εξατμίζεται χωρίς άλλη επεξεργασία. Διαφορετικά,   ο απορριμματικός πολφός ή οι υπερχειλίσεις, πρέπει να υφίστανται χημική επεξεργασία για να καταστραφούν οι βλαπτικές κυανιούχες ενώσεις. Ενδιαφέρουσα είναι για το σκοπό αυτό και η βακτηριακή αποσύνθεση, καθώς ορισμένα βακτήρια έχουν την ικανότητα να αποσυνθέτουν το κυάνιο και να επιταχύνουν τη φυσική αποσύνθεση. μετατρέποντάς το σε αμμωνία και στη συνέχεια σε νιτρικά άλατα.

Η τοξικότητα των κυανιούχων ενώσεων έχει σχέση με τη ικανότητα της ένωσης να ελευθερώνει κυάνιο. Συνεπώς η τοξικότητα των απορριμματικών πολφών, των διαλυμάτων εκχύλισης και των ανακυκλούμενων υγρών σε εργοστάσια κυάνωσης, εξαρτάται από την ικανότητά τους να δημιουργούν ελεύθερα κυανιόντα.

Τι προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία (και συνακόλουθα η ελληνική) για την χρήση των κυανιούχων ενώσεων στην υδρομεταλλουργία του χρυσού; Ανεξάρτητα από τις διάφορες επιστημονικές απόψεις για το θέμα, τα ψηφίσματα (ακόμη και του Ευρ. Κοινοβουλίου) είτε τις επιμέρους νομοθετικές ρυθμίσεις που έχουν γίνει από τα κοινοβούλια των Κ-Μ της ΕΕ, η υφιστάμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία και οι σχετικοί κανονισμοί της ΕΕ για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνολογίες (Best Available Techniques) σχετικά με την Διαχείριση και Διάθεση Μεταλλευτικών Αποβλήτων (Mine Waste Disposal), δεν απαγορεύουν τη χρήση κυανιούχων διαλυμάτων (πχ. NaCN) στην εκχύλιση και υδρομεταλλουργική κατεργασία του χρυσού. Υπάρχουν φυσικά συγκεκριμένες τεχνικές οδηγίες πχ. για την καταστροφή των κυανιόντων πριν την απόθεσή τους σε λίμνη τελμάτων ή σε ξηρή απόθεση (filter cake) καθώς και όρια για τη συγκέντρωση των περιεχόμενων κυανιόντων, δεν υπάρχει όμως απαγόρευση.

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2006/21/ΕΚ (“Mining Waste Directive”) σχετικά με την διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας, η οποία ενσωματώθηκε με την ΚΥΑ αρ. 39624/2209/Ε103/09 (ΦΕΚ Β΄2076), προβλέπει στο άρθρο 13 ότι σε νέα εγκατάσταση η οριακή τιμή CN (WAD) των προς απόθεση αποβλήτων πρέπει να είναι μικρότερη των 10 ppm. Η μέθοδος προσδιορισμού του κυανίου γνωστή και ως WAD (Weak Acid Dissociable) είναι αυτή που εκτός από το ελεύθερο κυάνιο προσδιορίζει και εκείνο που εύκολα απελευθερώνεται από τα σύμπλοκα άλατα με τη μείωση του pH, άρα είναι κατάλληλη μέτρηση για μέτρηση της τοξικότητας αναφορικά με ανθρώπους ή ζώα.

Περαιτέρω, στα πλαίσια εφαρμογής της Οδηγίας 2006/21/ΕΚ, έχει υιοθετηθεί από την Ε.Επιτροπή σχετικό εγχειρίδιο BREF (January 2009, BREF code MTWR) όπου περιγράφονται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΑΤ), όσον αφορά στη διαχείριση των στείρων εξόρυξης και των αποβλήτων κατεργασίας (τελμάτων) που παράγονται από τις εξορυκτικές δραστηριότητες.

Το συγκεκριμένο εγχειρίδιο, το οποίο μάλιστα είναι υπό αναθεώρηση, καλύπτει τη διαχείριση των αποβλήτων που προκύπτουν από την εξόρυξη και επεξεργασία ορυκτών για την παραγωγή 14 μετάλλων (αργίλιο, κάδμιο, χρώμιο, χαλκός, χρυσός, σίδηρος, μόλυβδος, μαγγάνιο, υδράργυρος, νικέλιο, άργυρος, κασσίτερος, βολφράμιο, ψευδάργυρος). Επίσης τη διαχείριση των αποβλήτων της επεξεργασίας του άνθρακα καθώς και αποβλήτων από βιομηχανικά ορυκτά και της επίπλευσης των αστρίων, καολίνη, τάλκη κλπ.

EC: Reference Document on Best Available Techniques for Management of Tailings and Waste-Rock in Mining Activities

Στη σελίδα xvi του ανωτέρω εγχειριδίου ΒREF, για παράδειγμα, δίνονται τεχνικές οδηγίες (καταστροφή κυανιόντων κλπ) για πώς θα είναι βέλτιστη η εκχύλιση χρυσού με την χρήση κυανίου (“Gold leaching using cyanide”), άρα έχει γίνει αποδεκτή η χρήση της μεθόδου ως ΒΑΤ. Οι ΒΑΤ συνιστούν αποτελεσματικές, οικονομικά και τεχνικά εφικτές  τεχνικές οι οποίες συμβάλλουν στην πρόληψη ή τον περιορισμό της ρύπανσης  και είναι σύμφωνες με τους στόχους της οδηγίας IPPC.

Για όσους δεν γνωρίζουν τι είναι τα εγχειρίδια BREF  πρόκειται για  τα εγχειρίδια που αφορούν τις Βέλτιστες διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΑΤ Reference Documents – BREFs) για κάθε θεματική βιομηχανική ομάδα και καταρτίζονται από το Ευρωπαϊκό Γραφείο για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (European Integrated Pollution Prevention and Control, IPPC Bureau) με την ενεργό συμμετοχή εκπροσώπων των κρατών μελών και της βιομηχανίας.

Με βάση τα ανωτέρω λοιπόν, για παράδειγμα, η για τουλάχιστον 50 χρόνια χρήση κυανιούχου νατρίου με άσβεστο στο εργοστάσιο επίπλευσης του Λαυρίου, όπου τόσο ο απορριμματικός πολφός (τέλμα) όσο και τα κατάλοιπα κυανιούχου νατρίου πήγαιναν στη θάλασσα και μόνο τα τελευταία χρόνια λειτουργίας, σε μικρούς τεχνητές λίμνες, στο χώρο του εργοστάσιου, προφανώς δεν ήταν σύμφωνη με το υφιστάμενο νομικό καθεστώς. Αντίθετα, η τελική περιεκτικότητα της υγρής φάσης σε κυανιόντα στο Έργο χρυσού του Περάματος, η οποία προβλέπεται στις μελέτες ότι θα είναι μικρότερη από 1 mg/l (1ppm)  κυανιόντα διασπώμενα σε ασθενή οξέα (CN WAD), με παράλληλη χρήση μονάδας καταστροφής κυανιόντων (μέθοδος INCO), είναι σύμφωνη με τα προβλεπόμενα στην νομοθεσία ΕΕ. Αρκεί όλα αυτά να γίνουν σύμφωνα με τα προβλεπόμενα μέχρι κεραίας.