ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΙΑ

Λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου: 46 χρόνια μνήμης!

Η ύπαρξη λιγνίτη στην περιοχή Αλιβερίου ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, ωστόσο η εκτεταμένη εκμετάλλευσή του έλαβε χώρα μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, κυρίως κατά τα έτη 1950 – 1980. Το λιγνιτωρυχείο εντοπίζεται 5 χλμ. βόρεια της πόλης του Αλιβερίου κοντά στο χωριό Άγιος Λουκάς. Στην περιοχή Μπρινιάς Αλιβερίου η εξόρυξη λιγνίτη γινόταν υπόγεια, ενώ στην παρακείμενη περιοχή Μαρμαρένια ο λιγνίτης εξορυσσόταν μέσω επιφανειακής εκσκαφής.

Λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου

Το 1951 η ΔΕΗ (η οποία μόλις είχε ιδρυθεί το 1950) απέκτησε τα δικαιώματα του λιγνιτωρυχείου και ανέλαβε  τη υπόγεια εκμετάλλευση, εξασφαλίζοντας την αύξηση της παραγωγής στους 750 χιλιάδες τόνους το χρόνο. Από το χώρο του λιγνιτωρυχείου, ο λιγνίτης μεταφερόταν μέσω σιδηροδρομικής γραμμής στον Κάραβο Αλιβερίου, όπου χτίστηκε το πρώτο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο της χώρας, με δυο γεννήτριες των 40.000 KW.

Ένα σημαντικό πρόβλημα για τη λειτουργία και την ασφάλεια του ορυχείου ήταν τα υπόγεια ύδατα της περιοχής. Η παρουσία των υπόγειων ρευμάτων απαιτούσε τη συνεχή απάντλησή του νερού στην επιφάνεια, ενώ μετά την ολοκλήρωση των υπόγειων και επιφανειακών εξορυκτικών εργασιών η περιοχή εμφανίζει ένα σύνθετο περιβάλλον υδρολογικών, γεωχημικών και γεωτεχνικών συνθηκών. Θυμάμαι τον καθηγητή Ι. Οικονομόπουλο που στις παραδόσεις του στη σχολή ΜΜΜ, δεν ξεχνούσε κάθε χρόνο να παρουσιάζει το case study του λιγνιτωρυχείου ως παράδειγμα λειτουργίας υπόγειου ορυχείου υπό συνθήκες συνεχούς άντλησης του νερού.

Ομως το δυστύχημα του 1968 ήταν ίσως το πιο χαρακτηριστικό που σημάδεψε τη ζωή του τόπου και χαράχθηκε για πάντα στην μνήμη της τοπικής κοινωνίας αλλά και των συναδέλφων που σχετίστηκαν με αυτό.
Ας δούμε πως περιγράφει το δυστύχημα ο κ. Γιώργος Κατσαμάγκος 46 χρόνια μετά.

Αλιβέρι, σούρουπο 9 Δεκέμβρη του ’68, γιορτή της Αγίας Άννας. Τα καταστήματα κλείνουν ο κόσμος μαζεύεται στα σπίτια. Ο Σωτήρης ο Μπ. πήρε κάτι πράγματα που περίμενε και πήρε την ανηφόρα για το σπίτι.. Έπρεπε να κολατσίσει και να ξαπλώσει νωρίς. Το πρωί πήγαινε πρώτος στο λιγνιτωρυχείο να ελέγξει τα «φανάρια» ώστε μόλις θα’ ρθει η βάρδια να’ ναι όλα έτοιμα και ασφαλή. Ο Λάζαρος έκλεισε το φαρμακείο κι’ ετοιμαζότανε να πάει στη γιορτή της Άννας.

Ξάφνου ουρλιαχτά από σειρήνες ασθενοφόρων ξέσκισαν την ήσυχη νύχτα. Κανείς δεν κατάλαβε τι τρέχει. Οι καιροί ήταν δύσκολοι (δεύτερος χρόνος δικτατορίας) ο φόβος φώλιαζε στις καρδιές. Οι κλούβες πέρναγαν κι ανηφόριζαν τον « τσούλουρα ». Εκεί στην αυλή της παλιάς κλινικής παίχτηκε ένα ακόμα δράμα από αυτά που η οικογένεια των λιγνιτωρύχων έζησε και ζει σ’ όλο τον Κόσμο. Δεκάδες κορμιά νεκρά ή χτυπημένα, βογκητά, πανικός. Το κόκκινο αίμα ανακατεμένο με τη μαύρη μουτζούρα κυλούσε στη σκάλα. Το έργο της διαλογής, σου πάγωνε το αίμα. Από κει οι νεκροί, από δω οι τραυματίες. Ο παπα-Πλούταρχος να προσπαθεί να συγκεντρώσει ακρωτηριασμένα μέλη.

Πως έγινε τόσο κακό; Λιγνιτωρυχείο απόγευμα. Τουλάχιστον 250 άτομα δουλεύουν 170 μέτρα κάτω από την επιφάνεια. Μια λάθος ενέργεια του επιστάτη, και το κακό γίνεται! Η τεράστια έκρηξη δημιουργεί ένα φοβερό κύμα που έφτασε μέχρι την επιφάνεια. Τραγικό αποτέλεσμα 7 νεκροί πάρα πολλοί τραυματίες..

Οι άτυχοι μεροκαματιάρηδες προστέθηκαν στο πάνθεο των 25 νεκρών από δυστυχήματα στο ορυχείο, από το 53 μέχρι το 85. Δεκάδες ακρωτηριάστηκαν, πέθαναν από πνευμονοπάθειες, καρκίνο.

Η περιοχή αναπτύχθηκε οικονομικά, το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε. Ας μη ξεχνούν όμως οι νεότεροι ότι το χρωστούν σ’ αυτούς που δώσανε τη ζωή τους, κάτω από τη γη η σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου. Αιωνία τους η μνήμη!

Δροσάτος Νίκος……………44, από Παρθένι
Κιούσης Δημήτρης ………. 28, από Αη-Γιάννη
Μαζαράκης Χαράλαμπος. 52, από Γυμνό
Μάτζαρης Σταμάτης…….. 55, από Αη-Γιάννη
Ρήγας Θρασύβουλος……. 50, από Αη-Γιώργη
Τζελάτης Γιάννης……….. 28, από Αχλαδερή
Τρακοσάρης Βαγγέλης… 33, από Αη-Γιώργη
Πάτζαλης Βαγγέλης ……. 34, από Κριεζά.

Η εκμετάλλευση  του λιγνιτωρυχείου κρίθηκε οικονομικά ασύμφορη την δεκαετία του 1980, οπότε και έπαψε τόσο η υπόγεια όσο και η επιφανειακή εξόρυξη του λιγνίτη (λίγο αργότερα). Σήμερα στο χώρο της επιφανειακής εξόρυξης, στην περιοχή Μαρμαρένια έχει απομείνει μια μεγάλη κοιλότητα στο έδαφος που από τα υπόγεια νερά της περιοχής έχει μετατραπεί σε λίμνη.Οι εγκαταστάσεις του ορυχείου έχουν εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου, εκτός από ένα μικρό τμήμα των κτηρίων που υπήρχαν το οποίο στεγάζει υπηρεσίες της ΔΕΗ.

Το λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου και εκείνο της Κύμης που σταμάτησε οριστικά την δεκαετία του 90, ήταν τα τελευταία λιγνιτωρυχεία που δούλεψαν υπόγεια. Η επιφανειακή εκμετάλλευση επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο των ζητημάτων ασφαλείας και ευτυχώς τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε αποφύγει τα μαζικά ατυχήματα από εκρήξεις σε λιγνιτωρυχεία. Ομως οι μνήμες παραμένουν. Και είναι πάντοτε ζωντανές αλλά και χρήσιμες.

[επιμέλεια:  Π. Τζεφέρη]

Σχετικά Άρθρα