ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Πέτρου Tζεφέρη: Η βιώσιμη ανάπτυξη και ο …Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν !

 

Το 1896 ο νορβηγός θεατρικός συγγραφέας Ερρίκος Ιψεν, επηρεασμένος από τις μεγάλες αμφισβητήσεις του ανερχόμενου τότε καπιταλισμού και της πρώτης παγκοσμιοποίησης, επινόησε τον Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν και έγραψε το συνώνυμο έργο.

Ο ιψενικός ήρωας είναι τραπεζίτης του καιρού του με φιλόδοξα επιχειρηματικά σχέδια και όραμα κατακτητικό. Αυτοδημιούργητος, γιος μεταλλωρύχου, θέλει πάση θυσία να κερδίσει, να διακριθεί, να ξεχωρίσει, να ανέβει ψηλά, να υπερβεί τα σύνορα της χώρας του, να βρεθεί στο κέντρο του κόσμου.

Παθιασμένος με τον πλούτο και ειδικώς με τα πολύτιμα μέταλλα, ορίζεται από το πάθος του αυτό, μόνο αυτά αναγνωρίζει και έτσι κατακυριεύεται από την απληστία, την υπεροψία, την έπαρση και την πεποίθηση ότι μόνο αυτός γνωρίζει, ενώ οι άλλοι, δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τον ιδεαλισμό του, το μεγαλείο του σκοπού, το μέγεθος του σωτηριολογικού οράματος που τον καθοδηγεί: να υποτάξει τη γη στις προσδοκίες του ανθρώπου!

Συχνά στα οράματα αλλά και τις αδυναμίες του Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, βλέπουμε το όραμα της «μεταλλείας» και την διαχρονική διάδοσή της στον κόσμο… Ετσι κι αυτή στις διάφορες εποχές μέχρι σήμερα, από κτίσεως κόσμου, χαρακτήρισε γενιές και περιόδους ολόκληρες, τροφοδότησε το όραμα για έρευνα αλλά και την αλαζονεία για εύκολο πλουτισμό, την αναγνώριση, τη δόξα, την αποικιοκρατία, τους κατακτητικούς πολέμους και πιο πρόσφατα τη μόλυνση του περιβάλλοντος.

Όπως και ο ιψενικός ήρωας, στο δρόμο της ανά την υφήλιο εξάπλωση, «ξέχασε» συχνά να λογοδοτήσει σε κανόνες και κοινωνικούς εταίρους , θυσίασε το περιβάλλον, απομονώθηκε, παρανόμησε και στο τέλος περιθωριοποιήθηκε και  «φυλακίστηκε». Τέτοιες εποχές ήταν σίγουρα οι εποχές των παγκοσμίων gold rushes,  οι εποχές της ανθρώπινης δουλείας, οι εποχές  θεοποίησης της κοινωνίας της αφθονίας…

 Ισως μια τέτοια εποχή ζούμε σήμερα, μια εποχή όμως που το κόστος αυτό και η τιμωρία διογκώνονται σε τέτοιο βαθμό ώστε να κινδυνεύει πλέον και η ίδια η υπαρξή της και ο διαχρονικά αναπτυξιακός της ρόλος στην οικονομία και το κοινωνικό γίγνεσθαι..
 
Το όραμα της βιώσιμης ανάπτυξης έρχεται σήμερα να θέσει τα όρια, να εκλογικεύσει την υπερβολή, την έπαρση, την κατακτητική διάθεση κάθε δραστηριότητας, μεταξύ δεν αυτών, και της «μεταλλείας». 
 
Η ανάπτυξη, η ενέργεια ειδικότερα, η μεταλλεία ειδικότερα, δεν θα είναι ποτέ πλέον εύκολη, δεν θα είναι ποτέ πλέον φτηνή. H οικονομική κρίση  προσφέρει μια καλή ευκαιρία για να ανασχεδιαστεί η παγκόσμια οικονομία, αλλά δεν θα πρέπει να προστρέξουμε σε «φτηνές και βρώμικες» επιλογές, επενδύοντας σε ρυπογόνες κι “ασύδοτες” εγκαταστάσεις. 
 
Η «βιώσιμη» οικονομία που είναι μπροστά μας πρέπει να σέβεται τους κύκλους της ζωής και της φύσης, διαφορετικά η «επιβίωσή» της θα είναι αμφίβολη. Η ανάπτυξη έχει όρια που συχνά οι σημερινοί πανομοιότυποι ιψενικοί χαρακτήρες δεν αντιλαμβάνονται. Μπορεί να έχουν καλές προθέσεις και κίνητρα όμως η τεχνοκρατική αντίληψη για τον κόσμο δεν τους επιτρέπει να δουν την ανατολή μια άλλης πραγματικότητας.  Ετσι, ο χαρακτήρας που επινόησε ο ίψεν πριν από εκατό και πλέον χρόνια, ζει και ξαναζεί σήμερα..
 
Και η γύμνια του φαίνεται στην εκάστοτε «πτώση» και τη διαχείρισή της. Είτε λέγεται διεθνής πιστωτική κρίση είτε αναπτυξιακή καθίζηση…  Ο ήρωάς μας ακόμη και στην πτώση του επιμένει. Εξερχόμενος της φυλακής επανέρχεται δριμύτερος, στον στόχο, στο κατακτητικό όραμά του. Θέλει να πάρει τη ρεβάνς. Η έπαρσή του πολλαπλασιάζεται, τον οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη πλάνη, σε σημείο ώστε αυτός ο τόσο έξυπνος και μοναδικός να μην μπορεί να αξιολογήσει την πραγματικότητα που ζει. Ο Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν έχει σπείρει γύρω του την καταστροφή και παραμένει άφρων και προπάντων αμετανόητος. Κάτι σαν τα σημερινά “golden boys”..

Από την άλλη μεριά ομως,  η ανάπτυξη δεν μπορεί να περιμένει τον ήρωά μας να ωριμάσει. Και μαζί με αυτήν δεν μπορούν να περιμένουν τα εκατομμύρια των εργαζομένων ή υποψηφίων εργαζομένων, δικαιούχων στο δικαίωμα του δουλειάς και της κοινωνικής προόδου.  Η επιμονή, τα αγαθά κίνητρα και ο στόχος του Μπόρκμαν πρέπει να παραμείνουν. Αλλά θα πρέπει να ορθολογικοποιηθούν. Να αποκτήσουν ανθρωποκεντρική διάσταση. Αυτό είναι το μήνυμα της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να δώσουμε ως απάντηση στα κελεύσματα της παγκοσμιοποίησης που σήμερα ενηλικιώνεται. Αλλά όχι ως μήνυμα πλέον. Ως αναπτυξιακή πρακτική, ως πρακτική ζωής, ως στάση ζωής…

 
Ναι λοιπόν στην ανάπτυξη. Ναι στη μεταλλεία. Αλλά στη βιώσιμη ανάπτυξη, στη βιώσιμη μεταλλεία. Γιατί αμφότερες αποτελούν προϋπόθεση για τον αξιοβίωτο βίο που επιδιώκουμε. 

Σχετικά Άρθρα