Η άμμος (όπως και άργιλος και το χαλίκι) προστατεύονται από τη νομοθεσία ως κοινόχρηστα αγαθά που προορίζονται για την εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού. Ήδη από τη δεκαετία του 1930, ο νομοθέτης ρύθμισε με ειδικές διατάξεις την εξόρυξη ή αφαίρεση άμμου, αμμοχώματος, λίθου χαλικιών από ποταμούς, χείμαρρους, θαλάσσιες ακτές, από το βυθό της θάλασσας ακόμα και από μη δημόσιες αμμώδεις εκτάσεις, ορίζοντας ότι θα πρέπει να καταβάλλεται πληρωμή δικαιώματος το οποίο καθόριζε η Διοικούσα Επιτροπή της Διοίκησης Δημοσίων Κτημάτων για κάθε κυβικό μέτρο λαμβανομένης άμμου. [αρθρ. 61 του δ/τος της 11 Νοεμβρίου 1929 «περί Διοίκησης Δημοσίων κτημάτων» (ΦΕΚ 399/Α/1929), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με το εδ. 21 του αρθρ. 1 του ν. 5234/1931 (ΦΕΚ 251/Α/1931) και αρθρ. 1 παρ.2 του ν. 1219/1938(191/Α/1938) «Άσκηση δικαιωμάτων αμμοληψίας», όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την παρ. 5 του αρθρ. 33 του ν.1473/1984(ΦΕΚ 127/Α/1984)].
Πράγματι, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 1 του Α.Ν. 1219/38 όπως αντικαταστάθηκε από την παρ.5 του άρθρου 33 του Ν. 1473/84 «Η εξόρυξη και λήψη άμμου, αμμοχώματος, λίθων, χαλίκων, αμμοκροκάλης και άλλων συναφών υλικών επιτρέπεται μόνο με τους όρους και προϋποθέσεις αυτού του νόμου και με καταβολή τιμήματος που καθορίζεται από αυτόν που έχει το δικαίωμα της εκμετάλλευσης των χώρων αμμοληψίας»
Προκειµένου να γίνει απόληψη άµµου, αµµοχώµατος, λίθων κ.λ.π. από ποταµό, χείµαρρο, ιδιωτική έκταση είναι απαραίτητο να προηγηθεί έκδοση Απόφασης της Επιτροπής Αµµοληψίας περί καταλληλότητας του χώρου για Αµµοληψία (η επιτροπή προβλέπεται στο άρθρο 100 του ΠΔ 284/88», και στην συνέχεια σε περιπτώσεις κοινοχρήστων εκτάσεων να εκδοθεί απόφαση Παραχώρησης του ∆ικαιώµατος Εκµετάλλευσης από τον αρµόδιο Περιφερειάρχη ή απευθείας σε φορείς ∆ηµοσίου από Υπουργό Οικονοµίας & Οικονοµικών ή Γ.Γ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Ολες οι ανωτέρω αμμοληψίες, είτε αφορούν δημόσιους είτε ιδιωτικούς χώρους (πχ. ιδιόκτητα αγροτεμάχια), δεν εμπίπτουν στην λατομική νομοθεσία (Ν.1428/84, Ν.2115/93 κλπ) εφόσον δεν συνιστούν λατομεία αδρανών υλικών και για το λόγο αυτό άλλωστε και κατηγοριοποιούνται σε ιδιαίτερη κατηγορία (παράρτημα V, ομάδα 5η, Α/Α 6: «αμμοληψίες που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των αδρανών υλικών») στην YA 1958/2012, η οποία εκδόθηκε σε εφαρμογή του Ν.4014/2011.
Νομοθεσία. Οι εν λόγω αμμοληψίες, οι οποίες δεν εμπίπτουν στη λατομική νομοθεσία, διέπονται από τις παρακάτω διατάξεις, η παράθεση των οποίων είναι ενδεικτική:
- του Α.Ν. 1219/38
- της παρ. 5 και 6 άρθρου 33 του Ν. 1473/84
- της παρ. 1 του άρθρου 49 του Ν. 1416/84
- της παρ. 10 του άρθρου 7 του Ν. 2307/95,
- της ΚΥΑ Οικονομικών, Συγκοινωνίας, Κρατικής Υγιεινής , Τύπου και Τουρισμού και Διοικητή Πρωτεύουσας αριθμ. 42279/24-11-1938 (ΦΕΚ 267/38 τΒ) που εκδόθηκε κατ΄ εξουσιοδότηση του άρθρου 2 Α.Ν. 1219/38 και καθορίζει τις θέσεις εκείνες απ’όπου μπορεί να γίνει αμμοληψία.
- της υπ. αριθµ. ΕΠΠ/ΓΕΝ/οικ.12285/12.02.2014 (ΦΕΚ 348 τΒ) ΚΥΑ η οποία τροποποιεί την προηγουμένη 42279/24-11-1938.
Σε εφαρµογή των παραπάνω διατάξεων, μετά τη σχετική έρευνα προέκυψε ότι έχουν εκδοθεί και ένα σύνολο από σχετικές εγκύκλιες, αποφάσεις και έγγραφα:
- Η αριθµ. ∆.4390/1077/23-10-84 ∆ιευκρινιστική διαταγή της ∆/νσης ∆ηµοσίων Κτηµάτων του Υπουργείου Οικονοµικών για θέµατα αµµοληψίας.
- Η αριθµ. Φ15/6/655/883/590/1-4-88 εγκύκλιος Υπουργείου Βιοµηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας
- Το αριθµ. 1001986/152/Β0010/10-5-96 έγγραφο Υπουργού Οικονοµικών ‘’Περί Αµµοληψίας‘’
- Το αριθµ. 1097384/9773/Β0010/15-11-2000 έγγραφο Υπουργού Οικονοµικών
- Οι με αριθμό 604/1985 , 56/2007 και 71/2009 αποφάσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους
Για την υπαγωγή στις διατάξεις του Α.Ν. 1219/38, κρίσιμο στοιχείο είναι το αν οι συγκεκριμένες αμμοληψίες συντελούνται από υλικά απόληψης φυσικών αποθέσεων θραυσμάτων, τα οποία προέρχονται από τις κοίτες και εκβολές ποταμών, χειμάρρων και από θαλάσσιες και λιμναίες ακτές. Η συνδρομή των προϋποθέσεων για την εφαρμογή του Α.Ν. 1219/38 αποτελεί πραγματικό ζήτημα και όχι νομικό και συνεπώς η διαπίστωσή της η μη εναπόκειται στις καθ΄ύλην αρμόδιες υπηρεσίες.
Αρμόδιες υπηρεσίες προς την προαναφερθείσα νομοθεσία περί αμμοληψιών (λήψη των ανωτέρω νόμων, εγκυκλίων σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή κλπ) και την εφαρμογή της (ένταξη ή όχι στον ΑΝ 1219, διαδικασία ένταξης, υποχρέωση υποβολής ΜΠΕ, βάθος απόληψης άμμου, κλπ) είναι η Διεύθυνση Δημοσίων Κτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών και η Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου
Κάθε άλλη περίπτωση εξόρυξης ή απόληψης αδρανών υλικών από φυσικές αποθέσεις που δεν εμπίπτει στην ως άνω ειδική νομοθεσία περί αμμοληψιών, εμπίπτει στη λατομική νομοθεσία και διέπεται από τις διατάξεις που αφορούν την ίδρυση λατομείων αδρανών υλικών (Ν.1428/84, Ν.2115/93 κλπ)
[του Τζεφέρη Πέτρου] [by Tzeferis Petros]