Ο χρυσός είναι πολύτιμος στην σύγχρονη ιατρική επειδή δεν είναι τοξικός και βιολογικά καλοήθης. Ειδικότερα:
- Στην οδοντιατρική χρησιμοποιείται κυρίως με τη μορφή κραμάτων. Στις ΗΠΑ περίπου 13 τόνοι χρυσού χρησιμοποιούνται ετησίως για στεφάνες, γέφυρες, σφραγίσματα και τεχνητές οδοντοστοιχίες
- Στην οφθαλμολογική χειρουργική, όπου ο χρυσός χρησιμοποιείται για την πάθηση Λαγόφθαλμος, που αφορά σε αδυναμία να κλείσουν τα βλέφαρα. Ο χρυσός εμφυτεύεται στα βλέφαρα για να τα βοηθήσει να κλείνουν.
- Στα θεραπευτικά Λέιζερ. Τα νέα λέιζερ διάχυσης χρυσού δημιουργούν μεγάλη ένταση και το απαιτούμενο μήκος κύματος αναζητά και καταστρέφει επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να προξενεί βλάβες σε υγιή γειτονικά κύτταρα
- Στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ο χρυσός χρησιμοποιούνταν για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας από τη δεκαετία του ’20 και αποτελεί τη βασική θεραπεία από τη δεκαετία του ’60.
- Στα θερμόμετρα. Έχει δημιουργηθεί ένας νέος τύπος θερμομέτρου που περιέχει χρυσό, το οποίο μετρά την θερμοκρασία του ανθρωπίνου σώματος σε δύο δευτερόλεπτα κρατώντας το στο εξωτερικό αυτί. Πρόκειται για μια διεισδυτική μέθοδο παρακολούθησης της θερμοκρασίας του σώματος που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για μωρά ή ασθενείς.
- Στην έρευνα. Η εργαστηριακή ένωση πολύ μικρών μορίων χρυσού με DNA έχει δημιουργήσει νέες μικροσκοπικές δομές που επιτρέπουν μια ευρεία κλίμακα έρευνας, θεραπείας και διαγνωστικών δυνατοτήτων σε τομείς όπως η βιοχημεία, η γενετική και η ιατρική.
Eναργίτης (Cu3AsS4). Αποτελεί σημαντικό μετάλλευμα χαλκού. Aνεπιθύμητο στο συμπύκνωμα λόγω αρσενικού.
Γαληνίτης. Όπως ανωτέρω
Σφαλερίτης. Όπως ανωτέρω
Μαγνητίτης (FeO.Fe2O3). Ο μαγνητίτης είναι ένα από τα κυριότερα μεταλλεύματα του σιδήρου.
Σιδηροπυρίτης. Όπως ανωτέρω.
Κοβελλίνης (CuS), Χαλκοσίνης (Cu2S). Όπως ανωτέρω
Αρσενοπυρίτης (FeAsS). Είναι ένα από τα κύρια χρυσοφόρα ορυκτά στα κοιτάσματα μικτών θειούχων. Aνεπιθύμητο στο συμπύκνωμα χαλκού.
Βουρνονίτης (CuPbSbS3). Aνεπιθύμητο στο συμπύκνωμα χαλκού.
Κουβανίτης (CuFe+22S3). Αποτελεί δευτερεύον μετάλλευμα του χαλκού και πρώτη ύλη της μεταλλουργίας.
3. Δημόσιος Μεταλλευτικός Χώρος Καλυντηρίου ν. Ροδόπης
ΚΥΡΙΟ ΟΡΥΚΤΟ:
Αντιμονίτης (Sb2S3) . Το αντιμόνιο είναι ένα σπουδαίο χημικό στοιχείο, που ανήκει στην ομάδα Va του περιοδικού συστήματος (ομάδα του αζώτου) με σύμβολο Sb. Συμπεριφέρεται τόσο ως μέταλλο, όσο και ως αμέταλλο (μεταλλοειδές) και εμφανίζεται με πολλές αλλοτροπικές μορφές. Στη φύση η συγκέντρωση του αντιμονίου είναι 0,2-0,3g ανά τόνο του φλοιού της γης και ένα άτομο ανά 5.000.000 άτομα πυριτίου. Υπάρχουν μικρές ποσότητες αυτοφυούς αντιμονίου αλλά το περισσότερο όμως βρίσκεται υπό μορφή 100 περίπου διαφορετικών ορυκτών. Το σπουδαιότερο απ’ αυτά είναι ο αντιμονίτης (stibnite – Sb2S3), με σπουδαία οικονομική σημασία. Το 50% της παγκόσμιας παραγωγής χρησιμοποιείται με τη μορφή πεντοξειδίου ως επιβραδυντικό φωτιάς (flame retardant) σε υφάσματα και πλαστικά (πχ αεροπορικό fiberglass) και σαν καταλύτης πολυμερισμού. Μεγάλες ποσότητες κράματος αντιμονίου-μολύβδου χρησιμοποιούνται στη μεταλλουργία για την παραγωγή σιδηροκραμάτων με υψηλή σκληρότητα (antifriction alloys, πχ. μέταλλο Babbit για ρουλεμάν), μπαταριών και βλημάτων. Παλαιότερα, ήταν πολύ διαδεδομένη η κατασκευή τυπογραφικών στοιχείων από το κράμα Pb-Sb (εφεύρεση του μηχανικού πιεστηρίου από το γερμανό χρυσοχόο Gutenberg, 1440, που παρέμεινε το κύριο μέσο εκτύπωσης μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα). Σήμερα, το θειούχο αντιμόνιο χρησιμοποιείται ως μέσο βουλκανισμού και ως πορτοκαλί χρωστική ουσία και ως συστατικό πυροτεχνημάτων, πυροτεχνικών και τροχιοδεικτικών βλημάτων. Το αντιμόνιο (και πολλές από τις ενώσεις του) είναι πολύ τοξικό, όπως περίπου το αρσενικό.
ΛΟΙΠΑ ΑΠΑΝΤΩΜΕΝΑ ΟΡΥΚΤΑ:
Γαληνίτης. Όπως ανωτέρω
Σφαλερίτης. Όπως ανωτέρω
Σιδηροπυρίτης-μαρκασίτης. Όπως ανωτέρω
Θειούχα ορυκτά του Pb-Sb πχ Βουλανζερίτης (Pb5Sb4S11), Βουρνονίτης (CuPbSbS3). Απαντούν μαζί με τα ορυκτά του Sb, καθώς και με κιννάβαρη (HgS), σανδαράχη (ΑsS ή As2S3) κ.λ.π. Επιβλαβή για το μετάλλευμα στοιχεία είναι το As και ο Pb, που δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 0,3% και 0,7% αντίστοιχα.
Τετραεδρίτης [(Cu,Fe,Ag,Zn)12Sb4S13]. Είναι ένα από τα κύρια ορυκτά του αργύρου στα κοιτάσματα μικτών θειούχων. Υπό συνήθεις συνθήκες ανακτάται στα συμπυκνώματα χαλκού, αλλά είναι ανεπιθύμητος διότι είναι σημαντικός φορέας αρσενικού και αντιμονίου.
[Ι.Γ. Ζαφειράτος, Δρ. Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός ]