Μόλις λάβαμε γνώση του περιεχομένου της αξιολογότατης εργασίας του κ. Ι. Λεονάρδου, δεν αποφύγαμε τους παραλληλισμούς με τις γνωστές καταστροφολογίες από τις οποίες υποφέρει η μεταλλεία και η μεταλλουργία του παρόντος.
Ίσως χρειάζεται η επανάληψη της λειτουργίας των μαντείων ώστε να πεισθούμε να προχωρήσουμε στα όντως δύσκολα αλλά όχι και τόσο υπερβολικά επικίνδυνα εγχειρήματα της μεταλλουργίας όπως κάποιοι χωρίς στενά εννοούμενα επαγγελματικά συμφέροντα παρουσιάζουν μεγαλόφωνα όπου βρεθούν και όπου σταθούν.
Ας επιστρέψουμε στην ενδιαφέρουσα και μυστηριακή σύνδεση της μεταφυσικής με τη μεταλλεία, αντιγράφοντας από την περίληψη της εργασίας.
Η μαντεία στην αρχαία Ελλάδα άσκησε έντονη επιρροή σε ποικίλες πτυχές της θρησκευτικής, κοινωνικής αλλά και οικονομικής ζωής. Σε αυτό το πλαίσιο διερευνήθηκε η επίδραση των μάντεων και των μαντείων στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, από το στάδιο της εξόρυξης του μεταλλεύματος έως αυτό της εμπορικής προώθησης των προϊόντων των μεταλλοτεχνιτών.
Η έρευνα στηρίχτηκε στις σχετικές μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων, οι οποίες επιβεβαιώνονται ως επί το πλείστον και από αρχαιολογικά ευρήματα. Τα γεγονότα στα οποία αυτές αναφέρονται είναι ταξινομημένα βάσει της χρονολογικής σειράς τους αλλά και του θέματός τους.
Πρώτα εξετάστηκε η επιρροή της μαντείας κατά την Εποχή του Χαλκού, οπότε ανακαλύφθηκαν τα μέταλλα και ξεκίνησε η επεξεργασία τους. Οι μυθολογικές παραδόσεις για τις θεότητες της μεταλλουργίας περιέχουν συγκαλυμμένες πληροφορίες για την οργάνωση των πρώτων μεταλλουργών, τη θρησκευτική δομή των ομοτεχνιών τους αλλά και την άσκηση της μαντείας.
Στο τέλος της Εποχής του Χαλκού σημειώθηκαν οι εκστρατείες και οι αποικισμοί των Μυκηναίων από τη μητροπολιτική Ελλάδα προς διάφορες περιοχές της Μεσογείου, όπως η Αργοναυτική και η Τρωική Εκστρατεία, οι αποικισμοί της Κύπρου και της Μιλήτου. Η σχέση αυτών των ανακατατάξεων με τα μέταλλα και η συμβολή της μαντείας εξετάστηκε στη συνέχεια καθώς και η σχέση των μαντείων και των μάντεων με τη μεταλλεία κατά την Αρχαϊκή και την Κλασική Περίοδο.
Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις σχετικές φιλολογικές και αρχαιολογικές ενδείξεις από το Λαύριο, στα μολύβδινα ελάσματα από το μαντείο της Δωδώνης, καθώς και στην μαρτυρία του Ηροδότου για την προσφυγή των Σιφνίων στους Δελφούς, που συνδεόταν με την παραγωγή τους σε χρυσό και άργυρο. Τέλος, εξετάστηκε η σχέση της μαντείας με τη μεταλλουργία κατά την Αρχαϊκή και την Κλασική Περίοδο μέσα από τα ελάσματα της Δωδώνης και τη διήγηση του Ηροδότου για χρησμό των Δελφών που παρέπεμπε σε ένα σιδηρουργείο.
Ως προς τη διάρθρωση του υλικού, επιχειρείται η διαστρωμάτωση των παρεχόμενων πληροφοριών. Στο κείμενο αναπτύσσεται το αντικείμενο της έρευνας, ενώ οι υποσημειώσεις είναι αναλυτικές για λόγους ολοκληρωμένης τεκμηρίωσης και χρηστικότητας. Οι άμεσες μαρτυρίες παρατίθενται στο κομμάτι των υποσημειώσεων, ενώ οι παράλληλες μαρτυρίες τίθενται ως αναφορές.
Το σύνολο των χρησιμοποιούμενων πηγών, στο πρωτότυπο και σε μετάφραση του κ. Ι. Λεονάρδου, συγκεντρώνεται στο Παράρτημα. Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι η μαντεία επηρέαζε σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή μετάλλων έχοντας ρόλο υποστηρικτικό. Παρείχε δηλαδή το αίσθημα ασφάλειας στους ανθρώπους μέσω της θεϊκής εύνοιας ώστε να προχωρήσουν σε δύσκολα εγχειρήματα, χωρίς το ρίσκο να λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας.
Στέλνουμε τα συγχαρητήριά μας στο συγγραφέα και τον καλωσορίζουμε στο θαυμαστό κόσμο της μεταλλείας.
[Ι. Ζαφειράτος, Δρ. Μηχανικός Μεταλλείων-Μεταλλουργός]